Mocowanie punktowe wykorzystywane jest do przytwierdzania szkła w ścianach osłonowych, przekryciach, zadaszeniach oraz w architekturze wnętrz do wykonywania balustrad, przeszklonych witryn i ścian działowych a także do wykonywania wyposażenia pomieszczeń. Tak szeroki zakres stosowania mocowań punktowych powoduje znaczne zróżnicowanie tych wyrobów pod względem konstrukcyjnym i materiałowym.
Wstęp
Zestaw do mocowania punktowego składa się z elementu wsporczego jedno- lub wieloramiennego (tzw. korpusy lub spidery) i przytwierdzonych do nich elementów punktowych tzw. rotuli, bezpośrednio dokręconych częścią chwytową do szkła (rys. 1 i 2). Metalowe części wykonywane są ze stali nierdzewnej, aluminium, rzadziej ze zwykłej stali zabezpieczanej korozyjnie.
Z uwagi na znaczne zróżnicowanie tych wyrobów pod względem konstrukcyjnym, nie ma kryteriów oceny minimalnych właściwości wytrzymałościowych. Element mocowania punktowego ma indywidualne właściwości wytrzymałościowe, które determinują zakres jego stosowania.
Rys. 1. Przykład mocowania punktowego do zastosowań zewnętrznych
Rys. 2. Przykład mocowania punktowego do zastosowań wewnętrznych
Status dokumentów odniesienia
Dla mocowań punktowych nie ma dokumentów normatywnych z serii norm krajowych lub europejskich, regulujących zakres wymagań i metod badań.
Na takie wyroby wydawane są krajowe Aprobaty Techniczne, które mogą stanowić podstawę do Deklaracji Zgodności, co upoważnia (po wdrożeniu Zakładowej Kontroli Produkcji) do wprowadzenia do obrotu i stosowania w budownictwie. Szczegółowy tryb wprowadzania do obrotu i stosowania wyrobów budowlanych reguluje Ustawa z 16 kwietnia 2004 roku o wyrobach budowlanych (Dz.U. z 2004 roku, nr 92, poz. 881).
Podstawowym dokumentem odniesienia w zakresie mocowań punktowych są Aprobaty Techniczne wydawane przez Instytut Techniki Budowlanej (ITB). W Zakładzie Konstrukcji i Elementów Budowlanych ITB, są opracowane i wdrożone, w formie procedur badawczych, metody badań elementów mocowania punktowego.
Wdrożenie tych metod potwierdzone akredytacją przez Polskie Centrum Akredytacji. Procedury badań są spójne z europejskimi wytycznymi CUAP (Common Understanding of Assessment Procedure). Do chwili obecnej ITB wydało kilka aprobat na mocowanie punktowe, które stanowią dokument odniesienia do wprowadzenia wyrobu do stosowania w budownictwie.
Fot. 1. Obciążenie korpusu w płaszczyźnie oszklenia (kierunek 1)
Fot. 2. Obciążenie korpusu w płaszczyźnie prostopadłej do oszklenia (kierunek 2)
Wykres 1. Przykładowe wyniki badania korpusu
Badania
Według przyjętych procedur badawczych, właściwości wytrzymałościowe elementów mocowania punktowego sprawdzane są niezależnie dla korpusów oraz rotul.
Badania korpusów przeprowadza się w dwóch kierunkach.
Kierunek 1 (fot. 1) odwzorowuje obciążenie w płaszczyźnie oszklenia, np. ciężar szyb i przykładane jest do jednego ramienia korpusu.
Kierunek 2 (fot. 2) odwzorowuje obciążenie wiatrem i przykładane jest w środku korpusu.
Wynikiem badania są:
- siła [kN] przy zginaniu dla kierunku 1 i dla kierunku 2 odpowiadająca pozornemu przemieszczeniu o wartości 0,1 mm (analogia do pozornej granicy plastyczności),
- siła [kN] przy zginaniu dla kierunku 1 i dla kierunku 2 odpowiadająca przemieszczeniu o wartości 1,0 mm lub innemu zadeklarowanego przez Producenta wyrobu.
Przykładowe wyniki badania w kierunku 1 zestawiono na wykresie 1. Na wykresie widoczne są krzywe obciążenie – przemieszczenie oraz styczne i punkty pomiaru wielkości przy 1 mm przy pozornym przemieszczeniu 0,1 mm.
Badania rotuli przeprowadza się w dwóch kierunkach.
Kierunek 1 (fot. 3) odwzorowuje obciążenie w płaszczyźnie oszklenia, podobnie jak w przypadku korpusów i przykładane jest do części chwytowej rotuli.
Kierunek 2 (fot. 4) odwzorowuje obciążenie wiatrem i przykładane jest w osiowo do rotuli przez część chwytową.
Wynikiem badania są:
- siła [kN] przy ścinaniu dla kierunku 1, odpowiadająca przemieszczeniu 1,0 mm lub innemu, zadeklarowanemu przez Producenta wyrobu
- siła niszcząca przy ścinaniu dla kierunku 1 [kN],
- sztywność przy ścinaniu dla kierunku 1 [kN/mm],
- moment zginający [kNmm] dla kierunku 1, odpowiadający sile przy przemieszczeniu 1,0 mm i przy maksymalnym wysięgu rotuli,
- siła [kN] przy zrywaniu dla kierunku 2 odpowiadająca przemieszczeniu 1,0 mm lub innemu, zadeklarowanemu przez Producenta wyrobu,
- siła [kN] niszcząca przy zrywaniu dla kierunku 2.
Przykładowe wyniki badania w kierunku 2 zestawiono na wykresie 2. Na wykresie widoczne są krzywe obciążenie – przemieszczenie oraz punkty pomiaru wielkości przy 1 mm oraz przy zerwaniu.
Fot. 3. Obciążenie rotuli w płaszczyźnie oszklenia (ścinanie – kierunek 1)
Fot. 4. Obciążenie rotuli w płaszczyźnie prostopadłej do oszklenia (zrywanie – kierunek 2)
Wykres 2. Przykładowe wyniki badania przy zrywaniu rotuli.
Opracowanie wyników
Badania wykonuje się na minimum 3 próbkach.
Wynik badania wyznacza się jako dolną granicę przedziału ufności, czyli średnia z prób pomniejszana jest o iloczyn odchylenia standardowego i współczynnika rozszerzenia:
X = x - S • α
gdzie:
X - wynik badania,
x – średnia z n prób,
α – współczynnik rozszerzenia
Na wynik badania ma wpływ liczności próby i jednorodności wyrobu. Im liczność próby jest większa, tym współczynnik rozszerzenia mniejszy.
Dla przykładu dla 6 próbek współczynnik α =2,34, dla 3 próbek α=3,15.
Jeśli próbki są niejednorodne konstrukcyjnie lub materiałowo, to wynik badania ma mniejszą powtarzalność, co wpływa na zwiększenie odchylenia standardowego. Przy małej liczebności prób i dużej niejednorodności próbek, wynik badania drastycznie spada w porównaniu do średniej z badań.
Można przyjąć, że dla niewielkiej liczby próbek np. 3 wynik badania stanowi jedynie oszacowanie badanej właściwości i może mieć charakter orientacyjny.
Na podstawie dotychczasowych doświadczeń, zaleca się przeprowadzanie badań na nie mniej niż 6 próbkach. Wprawdzie podraża to koszty badania ale poprawia dokładność wyznaczenia właściwości wytrzymałościowych.
Podsumowanie
Mocowanie punktowe szkła jest istotnym elementem w konstrukcji współczesnych rozwiązań architektonicznych.
Wyznaczone na podstawie badań właściwości wytrzymałościowe elementów mocowania stanowią podstawę do efektywnego i bezpiecznego projektowania. Jednocześnie formalne wymagania dotyczące wprowadzenia do obrotu i stosowania wyrobów budowlanych, a w szczególności wymóg udzielania na te wyroby Aprobat Technicznych ITB, stanowią istotne uregulowanie rynku budowlanego w tym zakresie, gdyż zabezpieczają przez wprowadzaniem wyrobów wadliwych lub wyrobów o nieznanych właściwościach wytrzymałościowych. Ma to istotny wpływ na bezpieczeństwo i funkcjonalność przeszkleń.
dr inż. Artur Piekarczuk
Zakład Konstrukcji i Elementów Budowlanych
ITB
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym
patrz też:
- Badania mocowania punktowego szkła, Artur Piekarczuk, Świat Szkła 9/2010
- Oszklenia mocowane punktowo - wymagania, metody badań i oceny , Krzysztof Mateja, Świat Szkła 9/2010
- Szkło mocowane mechanicznie Część 2 , Robert Sienkiewicz, Świat Szkła 5/2010
- Szkło mocowane mechanicznie Część 1 , Robert Sienkiewicz, Świat Szkła 4/2010
- Analiza numeryczna konstrukcji szklanych mocowanych punktowo Cz. 2, Barbara Szczerbal, Dariusz Włochal, Adam Glema, Tomasz Łodygowski, Świat Szkła 6/2009
- Analiza numeryczna konstrukcji szklanych mocowanych punktowo Cz. 1, Barbara Szczerbal, Dariusz Włochal, Adam Glema, Tomasz Łodygowski, Świat Szkła 4/2009
- Badanie doświadczalne konstrukcji szklanych mocowanych punktowo, Barbara Szczerbal, Dariusz Włochal, Adam Glema, Tomasz Łodygowski, Świat Szkła 3/2009
- Łączniki do punktowego mocowania szkła Cz. 3, Zbigniew Czajka, Świat Szkła 3/2009
- Konstrukcje wsporcze fasad szklanych , Jan Gierczak, Świat Szkła 2/2009
- Projektowanie szklanych konstrukcji mocowanych punktowo, Barbara Szczerbal, Dariusz Włochal, Adam Glema, Tomasz Łodygowski, Świat Szkła 2/2009
- Łączniki do mechanicznego mocowania szklanych elewacji Cz. 2, Zbigniew Czajka, Świat Szkła 2/2009
- Łączniki punktowe w szklanych konstrukcjach, Barbara Szczerbal, Dariusz Włochal, Adam Glema, Tomasz Łodygowski, Świat Szkła 1/2009
- Stosowanie mas uszczelniających do fasad, Szymon Nadzieja, Świat Szkła 9/2008
- Łączniki do mechanicznego mocowania szklanych elewacji Cz. 1, Zbigniew Czajka, Świat Szkła 6/2008
- Specyfika połączeń metalowo-szklanych i metody analizy, Maciej Cwyl, Świat Szkła 4/2008
- Rozwój fasad budynków reprezentacyjnych w oparciu o konstrukcje cięgnowe, Maciej Cwyl, Świat Szkła 2/2008
- Konstrukcje cięgnowe w budownictwie wielkopowierzchniowym, Maciej Cwyl, Świat Szkła 11/2007
- Podstawy projektowania przeszkleń mocowanych punktowo, Marek Czupkiewicz, Świat Szkła 7-8/2007
- Wymagania techniczne i kryteria oceny ścian osłonowych wg PN-EN 13830 Cz.1, Krzysztof Mateja, Świat Szkła 4/2007
- Silikony w mocowania punktowych i liniowych, Tomasz Wierzchowski, Świat Szkła 1/2007
- Modelowanie i analiza połączeń punktowych, Marcin Cwyl, Leszek Kwaśniewski, Wojciech Żurawski, Świat Szkła 10/2006
- Badania punktowych połączeń klejonych w konstrukcjach fasad metalowo-szklanych, Marcin Cwyl, Wojciech Żurawski, Świat Szkła 7-8/2006
- Fasada w "optyce łuskowej" , Świat Szkła 2/2006
- Mocowania punktowe jako takie, Maksymilian Rejman Novaglas , Świat Szkła 12/2005
- Mocowania punktowe – utrzymają wiele, Gerhard Bertsch Langle Glas, Świat Szkła 11/2005
- Delikatne formy budowlane, Franz-Jörg Dall, Świat Szkła 9/2005
- Ściany osłonowe z oszkleniem mocowanym mechanicznie Cz. 2, Artur Piekarczuk, Świat Szkła 6/2005
- Ściany osłonowe z oszkleniem mocowanym mechanicznie Cz. 1, Artur Piekarczuk, Świat Szkła 5/2005
- POLIEDRA SKY GLASS fasada z punktowym mocowaniem szkła, METRA, Świat Szkła 3/2005
- Polski rodowód, GLASS-MAL, Świat Szkła 3/2005
- Bezramowe przekrycia i fasady szklane, Jan Gierczyk, Świat Szkła 10/2004
- Sprawdzone narzędzia, GUARDIAN, Świat Szkła 9/2004
- Połączenia w elewacjach szklanych, Jan Gierczak, Świat Szkła 6/2004
- Uwarunkowania techniczne projektowania i realizacji, Marcin Brzezicki, Świat Szkła 6/2004
- KDG w Warszawie, Krzysztof Sznajder, Maria Białoskórska POLRING-GLAS Świat Szkła 5/2004
- Pierwsza wrocławska podwójna fasada, Marcin Brzezicki, Magdalena Baborska-Narożny, Świat Szkła 5/2004
- Oszklenie mocowane mechanicznie – znak czasu, Bartosz Stasieńko Jordahl-Pfeifer, Świat Szkła 4/2004
- SPINIG – punktowe mocowanie szkła, GLASS-MAL, Świat Szkła 4/2004
- Przegrody z oszkleniem mocowanym punktowo, Krzysztof Mateja, Świat Szkła 12/2003
- Kopuła nad BLUE CITY, Jadwiga Wrzesińska , Świat Szkła 12/2003
- STRUCTURA system mocowania punktowego, Glaverbel, Świat Szkła 12/2003
- Planar – nowa śruba, Świat Szkła 12/2002
- Okucia punktowe DORMA, Świat Szkła 7/2002
- Szklane ściany mocowane mechanicznie Cz. 3, Jolanta Lessig, Świat Szkła 4/2002
- Szklane ściany mocowane mechanicznie Cz. 2, Jolanta Lessig, Świat Szkła 2-3/2002
- Szklane ściany mocowane mechanicznie Cz. 1, Jolanta Lessig, Świat Szkła 1/2002
więcej informacji: Świat Szkła 9/2010
inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne