Z nawiązaniu do serii artykułów dotyczących nowej architektury szkła w Japonii [1-6], autorzy kontynuują tę tematykę prezentując aktualne tendencje w rozwoju nowoczesnych materiałów szklanych. W pierwszej części artykułu [7] został omówiony jeden z materiałów, określany jako tzw. „szkło inteligentne” (ang.: smart glass) – UMU Switchable Light Control Glass, a obecny artykuł jest poświęcony innemu szkłu z tego gatunku – Virus Clean Glass. W następnych artykułach zostanie omówione szkło próżniowe (ang.: vacuum glass).
Tło
Zgodnie z omówieniem w części 1, w którym przedstawiono nowoczesne gatunki szkła produkowanego przez firmę japońską Nippon Sheet Glass Co., Ltd. (NSG), szkło inteligentne jest takim typem szkła, w którym najczęściej pod wpływem energii elektrycznej (napięcia prądu), następuje zmiana jego właściwości dotyczących transmisji (przenikania) światła, czyli jego przezierności.
Wiodąca japońska firma NSG wyprodukowała także inny rodzaj szkła inteligentnego – Virus Clean Glass, czyli „Szkło Septyczne” – opatentowane pod nazwą VirusCleanTM, które zabezpiecza przed drobnoustrojami.
Informacje przedstawione w niniejszym artykule uzyskano podczas spotkania w siedzibie firmy w Tokio w dniu 23.07.2014 r. oraz z korespondencji z menedżerami. Niektóre informacje płynące z broszur NSG oraz ilustracje zostały zaprezentowane za zgodą tego przedsiębiorstwa.
Virus Clean Glass
Szkło NSG typu „Szkło Septyczne” (Virus Clean Glass), należy do grupy szkieł do zastosowań specjalnych (Special Applications) i charakteryzuje się odpornością na przenikanie drobnoustrojów, takich jak wirusy, bakterie i grzyby.
Firma NSG uczestniczyła od 2007 r. przez pięć lat w projekcie badawczym pt. „New Energy and Industrial Technology Development Organization” (NEDO), prowadzonym przez organizację państwową, na którego czele stał prof. Kazuhito Hashimoto z Uniwersytetu Tokijskiego, odkrywca fenomenu wysokiej zwiżalnosci.
Prof. Hashimoto dostrzegł możliwości praktycznego wykorzystania specyficznych właściwości tytanu, u którego, kiedy występuje w postaci dwutlenku tytanu, zachodzą dwa zjawiska indukowane światłem. Pierwsze, to zjawisko fotokatalizy, które prowadzi do rozkładu wielu związków organicznych, a drugie związane jest z jego wysoką zwilżalnością, którą określa się jako superzwilżalność (superhydrophilicity).
Właściwości fotokatalityczne tytanu zostały w istocie po raz pierwszy odkryte przez studenta Uniwersytetu Tokijskiego Akirę Fujishimę, pracującego pod kierunkiem prof. Kenichi Hondy. Zostały one nazwane Honda-Fujishima Effect i opisane w piśmie naukowym „Nature” w 1972 r.
Prof. Hashimoto z kolei opatentował metodę wykorzystania tych właściwości tytanu na skalę przemysłową. Jednakże, punktem zwrotnym było dokonane przez niego odkrycie superzwilżalności. Nowo odkryte zjawisko zostało opisane w piśmie „Nature” w 1997 r.
Powierzchnia powlekana dwutlenkiem tytanu jest bardzo podatna na zwilżanie, a woda na jego powierzchni przybiera formę cienkiej błony. Jest to wynik fotokatalizy, w której rozkładowi ulegają zanieczyszczenia na powierzchni, jak również wywoływana przez światło utrata tlenu z dwutlenku tytanu, który następnie reagując z wodą tworzy grupy hydroksylowe, zwiększając zwilżalność powierzchni. W ten sposób brud wypłukuje się i zostaje osiągnięty długotrwały efekt samooczyszczania.
Powlekanie dwutlenkiem tytanu zostało wdrożone w wielu realizacjach budowlanych w Japonii. Przykładem może być konstrukcja dachowa w „Tokyo Midtown” w tokijskiej dzielnicy Roppongi (fot. 1) oraz konstrukcja zadaszenia budynku „Gran- Roof” zlokalizowanego po stronie Yaesu stacji tokijskiej Tokyo Station (fot. 2).
Fot. 1. Zadaszenie w „Tokyo Midtown”, 2007, arch. Skidmore, Owings & Merrill LLP (SOM)
Fot. 2. Zadaszenie „GranRoof”, Tokyo Station, 2013, arch. Helmuth Jahn
(...)
Charakterystyka
Szkło VirusCleanTM reagujące fotokatalitycznie, jest zdolne zredukować, pod wpływem światła lamp fluoroscencyjnych oraz oświetlenia LED, w ciągu 60 minut 99% lub więcej wirusów znajdujących się na jego powierzchni (rys. 1). Taka zaleta czyni go idealnym do zastosowania tam, gdzie wymagana jest wysoka higiena, jak na przykład w obiektach opieki medycznej, szkołach, przedszkolach, w obiektach użyteczności publicznej, domach opieki, itp.
Ponieważ szkło VirusCleanTM zabezpiecza przed wirusami grypy, norowirusa oraz przed bakteriami legionelli, almonelli, gronkowca i in., oraz grzybami, pleśnią, itp., można je stosować w zakładach farmaceutycznych, tam gdzie produkuje się leki i środki aseptyczne. Nadaje się także na poręcze schodów, szklane szafki i witryny, drzwi i przegrody.
Rys. 1. Oznaczenie szkła VirusCleanTM, które redukuje 99% wirusów (symbol po lewej stronie), oraz schemat jego budowy
Nawet jeśli osłabnie zabezpieczenie przez powłokę z miedzi i dwutlenku tytanu, szkło jest także zabezpieczone dzięki działaniu światła. Chociaż szkło antybakteryjne jest produkowane także przez inne firmy, firma NSG jako jedyna produkuje szkło o zabezpieczeniu antywirusowym.
Nie widać gołym okiem różnicy w wyglądzie szyby ze szkła antywirusowego i szyby typu float i nie zmienia się przejrzystosć szkła z membraną fotokataliczną. Szkło antywirusowe ma jedynie większą refleksyjnosć (rys. 2).
Rys. 2. Porównanie widoku szkła VirusCleanTM (po lewej) oraz szkła float (po prawej) – nie zmienia się przejrzystość szkła
Efektywnie działa na szkło z powłoką światło sztuczne i, nawet jeśli nie jest ono naświetlane zewnętrznym światłem dziennym zawierającym promienie ultrafioletowe, szkło VirusCleanTM zachowuje swoje właściwości pod wpływem zjawiska fotokatalizy (rys. 3).
Rys. 3. Porównanie czystości szkła antywirusowego VirusCleanTM i szkła float po 10, 20 i 60 min. (powyżej: szkło antywirusowe – redukcja wiruósw proporjonalna do upływu czasu –99%; poniżej: szkło float – brak redukcji wirusów)
Zastosowane warstwy dwutlenku tytanu oraz warstwy ze związków miedzi jako filtry antybakteryjne i antywirusowe powodują, że szkło uzyskuje właściwości antyseptyczne i samoczyszczące (rys. 4) [8]. Aktywne związki w dwutlenku tytanu TiO2 to O2 i grupy OH odpowiedzialne za fotokatalizę i hydrofilnosć, wraz z promieniowaniem UV.
Powodują one rozkład białek – w odniesieniu do bakterii i membran, a w odniesieniu do wirusów – HA (hemagglutinin) i NA (neuraminidase). Jeśli chodzi o związki miedzi, to tego typu warstwa zwiększa fotokatalizę i powoduje dezaktywację białka w ścianach komórek i błonie komórkowej bakterii, a w odniesieniu do wirusów – HA i NA [9].
Rys. 4. Właściwości antybakteryjne i antywirusowe stosowanych związków tytanu i miedzi
Budowa
Zasadniczo szkło VirusCleanTM składa się z warstwy szkła ciągnionego (float) pokrytej warstwą fotokatalizatora z dwutlenku tytanu na kształt błony filmowej, oraz z wierzchniej wartwy powlekanej związkami miedzi (rys. 5). W rezultacie bakterie i wirusy mogą zetknąć się bezpośrednio z jedną z tych dwóch warstw.
W efekcie, 99% ulega rozpadowi poprzez fotokatalizator, który jest przeciwbakteryjny i przeciwwirusowy, i który rozkłada substancje organiczne lub związki na bazie miedzi. Choć obie warstwy działają w świetle jarzeniówki, lampy LED, itp., tylko warstwa oparta na związku miedzi działa także w miejscach ciemnych.
Rys. 5. Budowa szkła VirusCleanTM
Szkło antywirusowe może występować także w zespoleniach, posiada wtedy doskonałe właściwości termoizolacyjne. Szkło typu warstwowego składa się z dwóch płyt szklanych, pomiędzy którymi znajduje się przestrzeń powietrzna.
Wtedy warstwę VirusCleanTM stosuje się dla płyty szklanej skierowanej do wnętrza pomieszczenia, a normalne tafle szkła typu float są używane jako płyta zwrócona na zewnątrz (rys. 6). Szyba zespolona może mieć także obustronne wykończenie ze szkła VirusCleanTM (rys. 7).
Rys. 6. Szkło warstwowe VirusCleanTM jednostronne
Rys. 7. Szko warstwowe VirusCleanTM obustronne
Z kolei w wypadku szkła laminowanego, składa się ono z dwóch warstw zewnętrznych – szkla płaskiego typu float i jednej warstwy środkowej, która jest szkłem VirusCleanTM. Tego typu szkło warstwowe, które ma wysokie właściwości izolacyjne, zapobiega kondensacji i jest energooszczędne; stosowane jest na przykład do okien w pokojach pacjentów w ośrodkach medycznych.
Szkło laminowane, które nie ulega rozpryskowi w wypadku stłuczenia, może być szczególnie używane na przegrody w pomieszczeniach dla dzieci w przedszkolach i w szpitalach na salach dla noworodków (rys. 8).
Rys. 8. Skuteczne tłumienie rozpraszania odłamków szkła za pomocą warstwy pośredniej w wypadku szkła warstwowwego, w por.wnaniu ze zwykłym szkłem VirusCleanTM (po lewej: szkło warstwowe; po prawej: szkło zwykłe VirusCleanTM)
Zastosowania
Efektywnym sposobem wykorzystania bakteriobójczych właściwości dwutlenku tytanu w wyniku naświetlania promieniowaniem UV jest fotokatalityczna sterylizacja pomieszczeń, co następuje w wyniku zastosowania Szkła Septycznego w pomieszczeniach szpitalnych i domowych. Z tego względu, szkło VirusCleanTM stosowane jest w środowisku, gdzie zależy nam na utrzymaniu sterylnej czystości i niedopuszczeniu do rozwoju wirusów, bakterii i innych drobnoustrojów.
Stosuje się je do wydzielenia określonych lokalizacji od zewnątrz – jako przegrody i szyby zewnętrzne oraz do podziałów wewnątrz budynków i pomieszczeń. Szkło takie stosowane jest także w detalach budowlanych, z którymi bezpośrednio stykają się chorzy, dzieci, niemowlęta, itp., na przykład w balustradach, poręczach, drzwiach, przy ekspozycjach sklepowych, itp. (rys. 9).
Rys. 9. Zastosowanie szkła VirusCleanTM
Specyfikacje techniczne
Zalety antywirusowe szkła ilustruje rys. 10. W ciągu 1 godziny szkło antywirusowe zostaje oczyszczone z wirusów w 99%, jeśli znajduje się pod działaniem światła fluoroscencyjnego lub słonecznego (promieni UV), a po 4,5 godzinie, jeśli takie szkło znajduje się w ciemności.
Rys. 10. Zalety antywirusowe szkła VirusCleanTM
Specyfikacje techniczne typowego szkła VirusCleanTM o numerze RSNFL5PC i o grubości 5 mm przedstawia rys. 11 [10]. Przepuszczalność światla widzialnego u tego typu szkła wynosi 84,5%. Produkowany asortyment są to płyty szklane o wym. 3200x2300 mm (rys. 12).
Rys. 11. Właściwości optyczne szkła VirusCleanTM o grubości 5 mm (światło widzialne, promieniowanie słoneczne, promieniowanie ultrafioletowe) oraz wydajność szkła (w zimie i w lecie)
Rys. 12. Asortyment zwykłego szkła VirusCleanTM
Z kolei identyczną specyfikację szkła warstwowego VirusCleanTM o numerach FL5 o grubości 10,4 mm; RSNFL5PC o grubości 10,4 mm; FL5 o grubości 10,8 mm i RSNFL5PC o grubości 10,8 mm, oraz jego asortyment przedstawiają odpowiednio rys. 13 i rys. 14 [11]. Przepuszczalność światla widzialnego wynosi odpowiednio 82,2% oraz 78,2%. Produkowany asortyment są to płyty szklane o wym. 3000x2000 mm, oraz 100x100 mm (rys. 14).
Rys. 13. Właściwości optyczne szkła warstwowego VirusCleanTM o grubościach 10,4 mm oraz 10,8 mm (światło widzialne, promieniowanie słoneczne, promieniowanie ultrafioletowe) oraz wydajność szkła (w zimie i w lecie)
Rys. 14. Asortyment szkła warstwowego VirusCleanTM FL5 o grubości 15 mm oraz FL5 o grubości 30 mm
Uwagi końcowe
Firma NSG jest prekursorem w produkcji Szkła Septycznego i właścicielem patentu na szkło VirusCleanTM. To innowacyjne szkło ma bardzo istotne zalety i jest w Japonii szeroko stosowane. Może być zarówno stosowane wewnątrz, jak i na zewnątrz obiektów, które powinny mieć charakter antyseptyczny.
Oprócz efektów antywirusowych szkło takie jest bezpieczne, ponieważ nie rozpryskuje się i jego stosowanie może zapobiec katastrofom. Wydaje się, że w obecnym czasie szkło takie może cieszyć się dużym zapotrzebowaniem na świecie.
dr Ewa Maria Kido
CTI Engineering Co., Ltd., Tokio;
Tokyo City University, Tokio
prof. Zbigniew Cywiński
Politechnika Gdańska
Bibliografia
[1] Cywiński Z., Kido E.M.: Kulisy architektury szkła w Japonii. „Świat Szkła” 4/2012.
[2] Kido E.M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii. Budynki komercyjne. „Świat Szkła”: 6/2012 – Część 1 i 7-8/2012 – Część 2.
[3] Kido E.M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii. Budynki użyteczności publicznej. „Świat Szkła”: 11/2012 – Część 1 i 12/2012 – Część 2.
[4] Kido E.M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii. Stacje kolejowe. „Świat Szkła”: 5/2013 – Część 1 i 11/2013 – Część 2.
[5] Kido E.M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii. Terminale lotnicze. „Świat Szkła”: 12/2013.
[6] Kido E.M., Cywiński Z.: Nowa architektura szkła w Japonii. Miejsca obsługi podróżnych na autostradach. „Świat Szkła”: 6/2014 – Część 1 i 7-8/2014 – Część 2.
[7] Kido E.M., Cywiński Z.: O nowych gatunkach szkła w Japonii – Część 1. „Świat Szkła” 10/2014.
[8] Tomaszewski H., Jach K.: Wpływ warunków osadzania cienkich warstw dwutlenku tytanu metodą magnetronowego rozpylania jonowego na ich własciwości katalityczne, hydrofilne i bakteriobójcze. „Materiały Ceramiczne/ Ceramic Materials”: 1/2012.
[9] Nippon Sheet Glass: Anti-viral/-bacterial photocatalytic glass VirusCleanTM (Digest Version), 12/2012.
[10] http://glass-catalog.jp/pdf/k18-040.pdf
[11] http://glass-catalog.jp/pdf/k18-050.pdf
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
Więcej informacji: Świat Szkła 12/2014