Zgodnie z zapowiedzią, prezentujemy część 2 artykułu [12], poświęconą głównie szklanej architekturze muzeów w Japonii. Przytoczona tu bibliografia obejmuje tylko pozycje [12] i [13], a pozycje wcześniejsze zawiera część 1 artykułu.
Muzeum posiada wejście w kształcie stożka – „Museum Cone” – pokryte przeświecającym szkłem, które stanowi nie tylko element organizacyjny w cyrkulacji budynku, ale także wprowadza w atmosferę galerii sztuki już na poziomie terenu (fot. 24).
Architekt Kengo Kuma (Kengo Kuma & Associates) zaprojektował z kolei 6-piętrową bryłę trzeciego museum – „Suntory Museum of Art” (Santorī Bijutsukan, 2007) – bedącego częścią budynku „Galleria” w zespole Tokyo Midtown. Muzeum to charakteryzuje się minimalistycznym podejściem projektanta. Surowe, prostopadłościenne formy wykonane są z drzewa, szkła i tradycyjnego papieru japońskiego – washi – stosowanego w przeszłości zamiast szkła w tradycyjnej architekturze japońskiej (fot. 26).
Kompleks Tokyo Midtown został zrealizowany przez Mitsui Fudosan, firmę, która współpracowała z szeregiem partnerów: projekt jest autorstwa firm Nikken Sekkei i Skidmore, Owings & Merrill, za architekturę krajobrazu była odpowiedzialna firma amerykańska EDAW. Podobnie, jak wielkie elewacje budynków, także małe elementy architektoniczne, takie jak wejścia do metra, zostały zaprojektowane z użyciem szkła, co zwiększyło przestrzenność budynków i nadało im elegancki charakter (fot. 27). Woda, jako element małej architektury, dobrze współgra ze szkłem, co widać na wielu przykładach (fot. 28).
Inny budynek muzeum, zlokalizowany w Osace, ma bardziej dynamiczną bryłę, kojarzącą się z wiekiem IT. „Osaka National Museum of Art” (Kokuritsu Kokusai Bijutsukan; 2004 ) mieszczące się na wyspie Nakanoshima, z uwagi na ograniczoną działkę, w większej części znajduje się pod ziemią. W części widocznej ponad powierzchnią terenu widać wejście, hol, audytorium i restaurację. Konstrukcja tej części jest ekspresyjna, ze szkła i z tub z nierdzewnej stali, przypominających bambusy (fot. 29). Architekt César Pelli (Pelli, Clarke, Pelli Architects) stworzył wyeksponowaną konstrukcję nawiązującą do rodzimego krajobrazu i wyglądającą jak powiewająca na wietrze. Szkło spełnia funkcję estetyczną, gdyż dodaje tej strukturze lekkości i teksturę oraz użyteczną – ponieważ zapewnia doświetlenie.
Fot. 25. Tokio – „National Art Center”, 2006
Fot. 26. Tokio – Tokyo Midtown – „Suntory Museum of Art”, 2007
Fot. 27. Tokyo Midtown
Podczas kiedy muzeum w Osace jest dynamiczne dzięki ekspresyjnej formie szkła i stali, następne
muzeum z tego okresu, posiada zupełnie inną – organiczną i spokojną formę. Muzeum „Kanazawa 21st Century Museum” (Kanazawa 21 Seiki Bijutsujkan; 2004), zaprojektowane przez Kazuyo Sejimę i Ryue Nishizawę (SANAA), jest wyjątkowym przykładem nowej koncepcji obiektu kultury, jako laboratorium (fot. 30) Nie ma ono wejścia głównego. Budynek na planie koła zawiera prostokątne galerie, do których dochodzi się przypadkiem i nie ma ustalonego szlaku zwiedzania. Wnętrze zostało zaprojektowane na kształt bazy danych bez ustalonej hierarchii. Szklane elewacje, ściany wewnętrzne oraz klatki schodowe i podesty stwarzają wrażenie przezroczystości wnętrz, powiększają je wizualnie i umożliwiają lepszą orientację przestrzeną zwiedzającym (fot. 31).
Biuro SANAA zrealizowało także za granicą wiele wybitnych obiektów związanych z kulturą i cechujących się zastosowaniem szkła, m. in. „New Museum of Cotemporary Art” w Nowym Jorku (2007), „De Kunstline Theater” i „Cultural Center” w Almere (2006) oraz „Serpentine Pavillion” w Londynie (2009).
Fot. 28. Tokyo Midtown – architektura krajobrazu
Fot. 29. Osaka – „National Museum of Art”, 2004
Fot. 30. Kanazawa – „Kanazawa 21st Century 2004 Museum”, 2004
Nowoczesne budynki wielofukcyjne
W Japonii, wsród budynków zawierających przestrzeń publiczną są ośrodki kulturalne, umożliwiające także integrację mieszkańców i zapoznanie się z najnowocześniejszą techniką XXI wieku. Jednym z nich jest „Iwate Prefectural Multifunctional Cultural and Activities Center “Aīna“” (Iwate Kenmin Jōhō Kōryū Sentā; 2005), w Morioka. Projekt budynku jest autorstwa Nihon Sekkei, K. Sone & Environmental Design Associates oraz Kuji Sekkei.
Budynek posiada szklaną ścianę osłonową, duże atrium wewnętrzne z centralnie ulokowanymi, przezroczystymi szaftami windowymi, stanowiącymi wertykalne osie i ze schodami ruchomymi (fot. 32). Elementy wyposażenia wnętrz są także wykonane ze szkła, a elementy wystroju stanowi m.in. zaprojektowana sztuczna natura w wykonaniu artystów z różnych krajów, m.in. polskiego artysty Piotra Kowalskiego (fot. 33). Szkło we wnętrzach sprawia, że obiekt jest przestrzenny i czytelny. Światło z jednej strony potęguje trochę wrażenie monumentalizmu, ale z drugiej sprawia, że całą kubaturę postrzega się jako lekką.
Oprócz zastosowania w dużych kompleksach muzealnych, które powstaly w ostatnich latach, szkło stosuje się także w drapaczach chmur, często wielofunkcyjnych, w których także mieści się przestrzeń publiczna. Jednym z najbardziej interesujących jest „Marunouchi Park Building” (Marunouchi Pāku Birudingu, 2009). Budynek ten stanowi część odrestaurowanego kwartału w dzielnicy Marunouchi, w skład którego wchodzi także zabytkowy budynek „Mitsubishi Ichigokan” (1894), zaprojektowany przez brytyjskiego architekta Josiaha Condera. Oba budynki – historyczny i nowy – stanowią jeden zespół, „Marunouchi Brick Square”, należący do Mitsubishi Estate Co., Ltd. i zaprojektowany przez Mitsubishi Jisho Sekkei, Inc.
Fot. 31. „Kanazawa 21st Century Museum” – szkło we wnętrzach
Fot. 32. Morioka – „Iwate Prefectural Multifunctional Cultural and Activities Center „Aīna”, 2005
Fot. 33. „Aīna”, wnętrza i rzeźba „Electronic Tree” artysty polskiego
Fot. 34. Tokio – „Marunouchi Park Building” i „Mitsubishi Ichigokan”, 2009
„Mitsubishi Ichigokan” został całkowicie odnowiony, zgodnie z historycznymi planami, z użyciem historycznej czerwonej cegły i przeznaczony na muzeum sztuki. W tym rejonie Tokio, w którym dominuje stal i szkło, budynek w historycznym stylu stał się wyróżnikiem krajobrazowym. „Mitsubishi Ichigokan” jest także wizualnie i funkcjonalnie połączony z placem „Ichigokan Plaza” oraz z nowym wieżowcem biurowym „Marunouchi Park Building” (fot. 34). Plac „Ichigokan Plaza”, zaprojektowany w stylu z okresu Meiji, z gazowymi latarniami, fontannami i rzeźbami, stanowi oazę spokoju w tym ruchliwym rejonie Marunouchi. „Mitsubishi Ichigokan” ma klasyczną, ceglano-kamienną fasadę, z regularnie usytuowanymi oknami. Z kolei „Marunouchi Park Building” jest 34-kondygnacyjnym wieżowem ze szklaną ścianą osłonową o miękkim, falistym kształcie. Nowoczesny, energooszczędny budynek high-tech jest wyposażony w baterie słoneczne i okna z wentylacją pozwalającą na cyrkulację powietrza na zasadzie „airflow window system”. Szkło na fasadzie to specjalny rodzaj podwójnego szkła warstwowego o niskiej emisyjności. Budynek wyposażony jest w automatyczne żaluzje. Oba budynki świetnie ze sobą kontrastują jako symbole starego i nowego, a jednocześnie zastosowane w nich szkło i cegła dobrze ze sobą harmonizują.
Innym budynkiem o ciekawej formie drapacza chmur jest „Mode Gakuen Cocoon Tower” (Mōdo gakuen kokūn tawā; 2008) w Tokio. Ten 50-kondygnacyjny budynek, zaprojektowany przez Kenzo Tange (Tange Associates), mieści przede wszystkim pomieszczenia edukacyjne (fot. 35). Projekt budynku, oparty na formie przypominajacej kokon, został wybrany na drodze konkursu. Elewacja zasadniczej częsci budynku będącego w kształcie muszli pokrytej pajęczyną białych linii, eksponuje elementy aluminiowe w kolorze białym oraz ciemnoniebieskie szklane tafle. Szklana elewacja jest nieprzezroczysta, ale szkło odbija kolor nieba oraz krajobraz miejski dzielnicy Tokio – Shinjuku.
Obecnie w Tokio wiele budynków w rejonie Marunouchi, Nihonbashi, Kyobashi i Ginzy jest przebudowywanych, co w rzeczywistości polega na budowaniu od nowa tychże obiektów, w oparciu o nową, odporną na trzęsienia ziemi konstrukcję. W wielu wypadkach nowe budynki są budowane wyższe i o mieszanej funkcji. Oprócz powierzchni biurowych zawierają także powierzchnie użyteczności publicznej: galerie, showroomy, a także restauracje i sklepy. W Kyobashi ma swoje siedziby wiele dużych firm. Jednym z niedawno wybudowanych na nowo budynków jest siedziba Dai Ichi Seimei, nazwana „Sōgokan 110 Tower” (Sōgokan Ichiichimaru Tawā; 2012). Ten 12-kondygnacyjny budynek ma design w stylu Art-Deco, z elementami dekoracyjnymi ze szkła i kamienia. W części budynku elewacja ma ścianę osłonową z tafli szklanych (fot. 36).
Fot. 35. Tokio – „Mode Gakuen Cocoon Tower”, 2008
Fot. 36. Tokio – „Sōgokan 110 Tower”, 2012
Fot. 37. Sapporo – Moerenuma Park, piramida „Hidamari”, 2005
Szkło w architekturze krajobrazowej
Obiekty szklane są charakterystyczne również dla architektury ogrodowej i parkowej. Obecnie powstają nie tylko typowe budynki szklarniowe dla roślinności egzotycznej, ale także różnego rodzaju obiekty architektoniczne dla celów wystawowych, rekreacyjnych, itp. [8], [9], [10]. „Moeneruma Park” (2005) o powierzchni 189 ha powstał w ramach zrealizowania koncepcji utworzenia pasa zieleni green belt, opasującego koliście tereny miejskie w Sapporo. Park został zaprojektowany na podstawie planu znanego rzeźbiarza Osamu Noguchiego, który zrealizował swoją ideę „parku, jako skończonej rzeźby”. Symbolem parku jest szklana piramida „Hidamari”, która z jednej strony wspaniale kontrastuje z zielenią, a z drugiej nie zaburza harmonii natury (fot. 37). 3-kondygnacyjna piramida o powierzchni 5328 m² mieści m.in. sklep, restaurację i galerię z pracami Noguchiego (fot. 38). Szkło jest materiałem świetnie sprawdzajacym się w konstrukcji kształtu piramidy. Mimo, że forma piramidy sama w sobie jest dość agresywna, to jednak wykonana ze szkła dobrze wkomponowuje się w otoczenie, zarówno miejskie – jak w wypadku Luwru – jak i naturalne – jak w wypadku parku Moerenuma [1].
Fot. 38. „Hidamari”, wnętrza
Fot. 39. Fukuoka – Islan City Central Park, budynek„Grin grin”, 2005
Fot. 40. Okayama – „Inujima Art House Project”, S-Art House, 2010
W parku na sztucznej wyspie, w rejonie waterfrontu nad Zatoką Hakata - „Fukuoka Island-City Central Park - Grippi no Mori” (Fukuoka Airando Shitī Chūō Kōen Gurippi no Mori; 2005), zaprojektowanym przez Toyo Ito, zlokalizowano różne obiekty rekreacyjne. Jednym z nich jest pawilon wystawowy roślinności tropikalnej „Grin grin” (Gurin gurin). Składa się on z trzech, połączonych kondygnacją podziemną budynków o meandrowym kształcie, naśladującym naturę. Dach budynku jest częściowo przeszklony a częściowo pokryty zielenią i stanowi punkt widokowy. Betonowa, cienkościenna konstrukcja wraz z dużymi przeszkleniami ścian i dachu wygląda nowocześnie i organicznie, a fasada żyje wraz z otaczającym ją parkiem (fot. 39).
Wydźwięk krajobrazowy ma także „Inujima Art House Project” (2010). W ramach tego projektu architekt Kazuyo Sejima (Kazuya Sejima & Associates) zaprojektowała nowe obiekty oraz zrewaloryzowała stare budynki na wyspie Inujima, w prefekturze Okayama.
Nowe i istniejące budynki zostały zamienione na galerie i przestrzenie publiczne. Sejima zastosowała nowoczesne materiały, takie jak szkło, akryl, aluminium i stworzyła nowe formy, różniące się od form istniejących na wyspie. Jednakże udało się jej wkomponować te nowe formy w krajobraz, nie powodując dysonansu. Zastosowanie szkła, np. w wypadku obiektu „S-Art House”, ułatwiło stworzenie form harmonizujących ze starą wiejską zabudową, ponieważ szkło nie jest agresywne, odbija istniejącą zabudowę i jej nie przytłacza (fot. 40). Sejima nie tylko dobrze zakomponowała nowo wykreowane budynki w istniejącym krajobrazie, ale także osiagnęłą wartości abstrakcyjne i uniwersalne [6].
Podsumowanie
Szkło w budynkach użyteczności publicznej w Japonii ma szerokie zastosowanie zarówno jako materiał konstrukcyjny, jak i wykończeniowy. Różne rodzaje szkła, faktury, stopnie przezroczystości umożliwiają uzyskanie różnych efektów. Szkło bezpośrednio przyczynia się do tego, że budynki mają interesującą formę, a także nowatorsko rozwiązane funkcje, w przypadku koncepcji nowych muzeów, obiektów wielofukcyjnych i krajobrazowych.
dr Ewa Maria Kido
CTI Engineering Co., Ltd., Tokio
prof. Zbigniew Cywiński
Politechnika Gdańska
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym
inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
więcej informacj: Świat Szkła 12/2012
