fProblematyka wadliwości szkła float oraz wytwarzanych z tego szkła szyb zespolonych izolacyjnych jest rzadko podejmowana na łamach czasopism branżowych. Wady jednak występują i warto przypomnieć, że każdy Producent składając obowiązującą Deklarację zgodności, ponosi wyłączną odpowiedzialność za wady lub niezgodność wobec innego Przedsiębiorcy albo niezgodność z umową zawartą z Konsumentem. Zasada odpowiedzialności dotyczy Producenta, gdy wytwarzane szyby zespolone dostarcza Przedsiębiorcy lub Konsumentowi bezpośrednio, a także za pośrednictwem innego Sprzedawcy lub Przedsiębiorcy.
Odpowiedzialność Producenta występuje również, gdy umowa jest zawarta w formie ustnej, a jedynym dokumentem sprzedaży jest stosowna faktura lub rachunek sprzedaży. Wada lub niezgodność może być interpretowana na niekorzyść Producenta albo Odbiorcy lub Użytkownika szyby zespolonej, a więc ważne znaczenie mają przyjęte normy i kryteria oceny jakości oraz stosowane w nich określenia, kategorie i klasy wad oraz niezgodności w celu obiektywnego rozstrzygania powstałych sporów w ocenie jakości. Zasady oceny jakości przedstawię na przykładzie szkła float i szyb zespolonych w wykonaniu standardowym, zgodnych z wymaganiami Polskich Norm.
Określenie wad i niezgodności
Podstawą kwalifikacji i określenia wady albo niezgodności, a także dalszych podziałów na kategorie lub klasy, jest stwierdzenie stopnia spełnienia wymagań w zakresie przydatności produktu wadliwego do zamierzonego użytkowania. Ta zasada jest podstawą definicji, podanych w normie PN ISO 2859-1+AC1 „Plany badania na podstawie na podstawie akceptowanego poziomu jakości (AQL) stosowane podczas kontroli partii za partią", a mianowicie:
WADA to odstępstwo od właściwości jakościowej, które powoduje, że produkt nie spełnia wymagań związanych z zamierzonym użytkowaniem - nieprzydatność do użycia,
NIEZGODNOŚĆ to odstępstwo od właściwości jakościowej, które powoduje, że produkt nie spełnia ustalonych wymagań -może powodować zmniejszenie przydatności do użycia.
W związku z zamierzonym użytkowaniem produktu, wady mogą podlegać dalszemu podziałowi na kategorie, dotyczące zwykle wymiarów, liczby i/ lub nagromadzeniu wad mierzalnych, natomiast niezgodności dzieli się na klasy w zależności od stopnia uciążliwości w użytkowaniu. Kategorie lub klasy oznacza się zwykle literami A, B, C, D itd., w kierunku wzrastającej uciążliwości odstępstwa; przykładowo wada kategorii C bardziej ogranicza użytkowanie wyrobu niż wada kategorii B, a niezgodność klasy D jest bardziej uciążliwa niż niezgodność klasy C.
Jak z tego wynika, o zmniejszeniu przydatności do użycia produktu lub nieprzydatności do jego zastosowania decyduje wymaganie związane z zamierzonym użytkowaniem, któremu mogą być przyporządkowane odpowiednie kategorie i klasy poszczególnych odstępstw. W przypadku braku ustaleń, uzgodnień lub unormowań, należy stosować definicję w formie ogólnej.
Normy i kryteria oceny
W przypadku szkła float oraz szyb zespolonych, odstępstwa od wymagań występują w postaci wad i niezgodności w zakresie jakości masy szkła oraz wad i niezgodności wykonania wyrobów.
Definicje wad i wymagań dotyczących jakości zawarte są w następujących normach i kryteriach:
- PN-EN 572-2 Szkło w budownictwie. Podstawowe wyroby ze szkła sodowo-wapniowo-krzemianowego. Szkło float., PN-B-13079 Szkło budowlane. Szyby zespolone.,
- Kryteria techniczne Nr 20/S/2000 Szkło budowlane. Szyby zespolone.
Szkło float jako podstawowy i najczęściej stosowany materiał do wytwarzania szyb zespolonych podlega według powołanej normy jednemu poziomowi jakości. Poziom jakości szkła float ocenia się na podstawie badań i obioru jakościowego, według kryterium minimum występowania wad optycznych i widocznych. Wady optyczne powodują zniekształcenia obrazu przedmiotów oglądanych przez szkło, a wady widoczne są to wady punktowe i liniowe, zmieniające jakość szkła w ocenie wizualnej.
Kryterium minimum dla wady optycznej jest poziomy kąt oznaczony jako a, przy którym podczas obrotu odpowiednio wyciętej próbki wokół osi pionowej, nie jest dostrzegalne jeszcze dla obserwatora zniekształcenie obrazu „pasy zebry" w normatywnych warunkach badania dla tafli szkła float. Kąt a nazwany w normie kątem krytycznym jest mierzony pomiędzy płaszczyzną próbki szkła i płaszczyzną równoległą do ekranu zebry.
Poziom odbioru (przyjęcia) jest zróżnicowany według określonych stref, odrębnie wyznaczanych na każdej próbce badanej; centralną strefę próbki oznaczono w normie literą D, a brzegową strefę o szerokości 100 mm literą d. W tablicy 1 przedstawione są kąty krytyczne (minimalne), przy których podczas obserwacji nie powinno jeszcze wystąpić zniekształcenie optyczne obrazu zebry.
Wadą punktową jest występujące jądro, które zwykle jest z otoczką niejednorodnej masy szkła, natomiast wady liniowe mogą być w postaci wtrąceń, plam, zatarć lub zadrapań o określonym kształcie lub powierzchni.
Widoczne wady liniowe ustala się poprzez prostopadłą obserwację szyby na tle matowego czarnego ekranu z odległości 2 metrów zaznaczając miejsca powodujące zakłócenia wizualne.
Dopuszczalną liczbą wad liniowych jest średnio 0,05 wady na 20m2 szkła, w odniesieniu do pobranej próby z co najmniej 20 ton.
Wady punktowe dzielą się na cztery kategorie, przedstawione w tablicy 2.
Tablica 2
Kategorie wad punktowych służą do ustalenia poziomu odbioru (przyjęcia) szkła w dużych wymiarach (Jumbo), przedstawionego w tablicy 3, oraz poziomu przyjęcia w przypadku wymiarów handlowych, przedstawionego w tablicy 4.
Tablica 3
Tablica 4
Uwaga do tablic 3 i 4: określenie „średnia liczba wad" rozumie się jako wskazanie sumarycznej średniej w przypadku co najmniej 20 ton szkła. Jeśli są wymagane przez Odbiorcę wyższe poziomy odbioru dla szkła float niż wskazane w tablicy 3 i 4, np. związane z zamierzonym użytkowaniem, należy konsultować i uzgadniać wyższy poziom jakości z Producentem.
Zarówno przedstawiona norma jak i kryteria techniczne dotyczące szyb zespolonych będą użyteczne do czasu harmonizacji sześciu części normy europejskiej EN 1279 Szkło w budownictwie. Izolacyjne szyby zespolone.
Zanim jednak nastąpi harmonizacja nowej normy, ocena jakości szyb zespolonych dotąd produkowanych powinna być dokonywana według PN ISO 2859-1+AC1 Plany badania na podstawie na podstawie akceptowanego poziomu jakości ... jako normy powołanej w PN-B-13079.
Podstawowy element takiego planu badań to zestawienie normatywnych wad i niezgodności w powiązaniu z określonym, akceptowanym poziomem jakości (AQL) i poziomem kontroli, na przykładzie przedstawionym w tablicy 5.
Tablica 5
Drugim ważnym elementem planu badań jest ustalenie kryteriów kontroli normalnej, ulgowej i obostrzonej z możliwym uwzględnieniem skali i struktury produkcji szyb zespolonych, na podstawie wcześniej przyjętych wartości AQL i poziomów kontroli dla poszczególnych właściwości podlegających sprawdzaniu. W tablicy 6 przedstawiam przykład powyższych kryteriów dla kontroli normalnej szyb zespolonych i małej skali produkcji.
Tablica 6 Kontrola normalna
Uwaga do tablicy 6.: Ac liczba kwalifikująca, Re liczba dyskwalifikująca; dotyczące ilości próbek wadliwych.
Realizacja planu badań szyb zespolonych przez Producenta powinna być podstawą certyfikacji zgodności wyrobów z normą PN-B-13079, a także elementem certyfikacji Zakładowej kontroli produkcji. W związku z tym w takich dokumentach jak Certyfikat zgodności, Certyfikat Zakładowej kontroli produkcji oraz w Deklaracji Zgodności wystawianej przez Producenta powinno znaleźć się wyraźne stwierdzenie o wykonywanych badaniach według zatwierdzonego planu badań.
W ocenie jakości szyb zespolonych należy też uwzględnić wymagania bardziej szczegółowe, podane w Kryteriach technicznych KT 20/S/2000.
Wymagania podane w KT umożliwiają ocenę jakości szyb zespolonych w warunkach zamierzonego użytkowania, według następujących metod i kryteriów oceny:
- Odrębna kwalifikacja wad szkła w szybach zespolonych o powierzchni do 1 m2, od 1-2 m2 i ponad 2 m2
- Obserwacja wad z odległości 60 cm okiem nieuzbrojonym w warunkach dziennego oświetlenia. Wymiary wad i cechy fizyczne sprawdzane z dowolnie małej odległości przy użyciu przyrządów miarowych i optycznych
- Skupisko wad definiowane jako koncentracja wad na powierzchni ok. 1 dm2
- Pas brzeżny definiowany jako pas o szerokości 20 mm od krawędzi szyby i/ lub ramy okna wzdłuż obwodu, w którym nie ocenia się jakości szkła
- Wady dopuszczalne w postaci rys włoskowatych-nieskupionych
- Wady niedopuszczalne w postaci ciał obcych i wtrąceń raz pęcherzy otwartych
- Pęcherze zamknięte dopuszczalne (odpowiednio do powierzchni szyby) 2, 3 lub 5 sztuk o wymiarze do 2 mm
- Rysy, zatarcia dopuszczalne-nieskupione łącznej długości (odpowiednio do powierzchni szyby) 40 mm, 45 mm i 50 mm oraz pojedyncze rysy do 15 mm
- Szczerby dopuszczalne pojedyncze o wymiarze 3 mm
Odpowiedzialność producenta
Zarówno Producent szkła float jak i Producent szyb zespolonych ma obowiązek wystawiania Deklaracji zgodności z Polską Normą, odpowiedniego znakowania wyrobu budowlanego i ponosi wyłączną odpowiedzialność za stwierdzone wady i niezgodności.
W szczególnych przypadkach odpowiedzialność producenta może obejmować także udowodnione straty, wynikające z użycia wyrobu niezgodnego. Stwierdzone wady i niezgodności oraz udowodnione straty użytkownika wyrobu budowlanego mogą być przedmiotem roszczenia lub żądania zadośćuczynienia w trybie reklamacji przez użytkownika instytucjonalnego, lub konsumenta.
W przypadku reklamacji jakości szyb zespolonych ze strony przedsiębiorcy, reklamacja może być oparta o warunki kontraktowe lub rękojmię za wady oraz z tytułu udzielonej gwarancji jakości. Konsument, który stwierdził wadliwość wyrobu może dochodzić swoich roszczeń z tytułu udzielonej jemu gwarancji jakości, a także na podstawie występującej niezgodności z umową, w tym z umową zawartą w formie ustnej.
Warto zauważyć, że w zakres umowy z konsumentem wchodzą wszelkie deklaracje producenta i/ lub sprzedawcy oraz oznaczenia i ulotki, dołączone lub przekazane przy zakupie, np. etykiety, foldery, instrukcje, oznaczenia na ramce dystansowej, itp.
W świetle powyższego, w interesie każdego producenta jest stała kontrola wytwarzanych wyrobów, planowanie badań i dokumentowanie wyników badań oraz kontroli w celu zapewnienia stabilnej jakości i dopiero w oparciu o te działania Producent ma możliwość wystawienia deklaracji zgodności z odpowiednią Polską Normą lub Aprobatą Techniczną.
Wprowadzenie do obrotu wyrobu wadliwego, gdy odstępstwo powoduje, że wyrób budowlany nie spełnia wymagań związanych z zamierzonym użytkowaniem a przez to nie nadaje się do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych, jest równoznaczne z naruszeniem art. 34. ust.1 Ustawy z 16 kwietnia o wyrobach budowlanych. Działanie takie podlega karze w postaci wysokiej grzywny i/ lub wpisowi do Krajowego Wykazu Zakwestionowanych Wyrobów Budowlanych.
Wojciech Korzynow
SZKLAREXPERT www.szybexp.of.pl
inne artykuły autora:
- Czy rzeczywiście alternatywa? , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 12/2009
- Ocena zgodności typu szkła warstwowego , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 12/2009
- Planowanie badań szyb hartowanych lub szyb zespolonych izolacyjnych. Część 3 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 3/2009
- Planowanie badań szyb hartowanych lub zespolonych izolacyjnych. Część 2 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 1/2009
- Planowanie badań szyb hartowanych lub zespolonych izolacyjnych. Część 1 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 12/2008
- Szkła budowlane o podwyższonej wytrzymałości , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 11/2007
- Deklarowanie zgodności typów szkła dla budownictwa , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 9/2007
- Wady szyb zespolonych izolacyjnych , Wojciech Korzynow , Świat Szkła 1/2007
- Badanie wytrzymałości szkła hartowanego , Wojciech Korzynow , Świat Szkła 10/2006
- Ważniejsze parametry wyrobów ze szkła, niezbędne do deklarowania zgodności z określonym przeznaczeniem , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 6/2006
- Deklarowanie zgodności typu szyb zespolonych z zastosowaniem szkieł bezpiecznych i ochronnych , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 2/2006
- Badania komponentów przy produkcji szyb zespolonych izolacyjnych , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 11/2005
- Wady szkła float i szyb zespolonych , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 5/2005
- Typy szyb zespolonych. Część 3 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 4/2005
- Typy szyb zespolonych. Cz. 2 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 2/2005
- Typy szyb zespolonych. Cz. 1 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 1/2005
więcej informacji: Świat Szkla 5/2005