Szkła budowlane o podwyższonej wytrzymałości

 Polska Norma określonego wyrobu szklanego stosowanego w budownictwie stanowi specyfikację techniczną wymagań dla oceny zgodności, a na jej podstawie są możliwości wystawienia Deklaracji Zgodności i stosownego oznakowania wyrobu.

 

     W Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, w odniesieniu do szkła użyte są jedynie następujące określenia:

- szkło o podwyższonej wytrzymałości,
- szkło o podwyższonej wytrzymałości na uderzenie,
- szkło o podwyższonej wytrzymałości na uderzenie, tłukące się na drobne, nieostre odłamki.



     Wobec tego, że są to określenia ogólne i niespójne z nazewnictwem stosowanym w Polskich Normach, a zwłaszcza stanowią utrudnienie w doborze szkła dla określonego zastosowania w obiekcie budowlanym, uważam za celowe przedstawienie odmian szkła budowlanego o podwyższonej wytrzymałości.



Polskie Normy dotyczące szyb wzmocnionych, hartowanych i bezpiecznych

- PN-EN 1863-1:2004 Szkło w budownictwie. Termicznie wzmocnione szkło sodowo-wapniowokrzemianowe. Część 1: Definicje i opis.
- PN-EN 12337-1:2004 Szkło w budownictwie. Chemicznie wzmocnione szkło sodowo-wapniowo-krzemianowe. Część 1: Definicje i opis.
- PN-EN 12150-1:2002 Szkło w budownictwie. Termicznie hartowane bezpieczne szkło sodowo-wapniowo-krzemianowe. Część 1: Definicje i opis.
- PN-EN 14179-1:2005 (U) Szkło w budownictwie. Termicznie hartowane wygrzewane, bezpieczne, szkło sodowo-wapniowo-krzemianowe. Część 1: Definicje i opis.
- PN-EN 13024-1:2003 (U) Szkło w budownictwie. Termicznie hartowane bezpieczne szkło borokrzemianowe. Część 1: Definicje i opis.
- PN-EN 14321-1:2005 (U) Szkło w budownictwie. Termicznie hartowane bezpieczne szkło z tlenków wapniowców i krzemionki. Część 1: Definicje i opis.
- PN-EN ISO 12543-2:2000 Szkło w budownictwie. Szkło warstwowe i bezpieczne szkło warstwowe. Bezpieczne szkło warstwowe.
- PN-EN ISO 12543-3:2000 Szkło w budownictwie. Szkło warstwowe i bezpieczne szkło warstwowe. Szkło warstwowe.

Właściwości użytkowe szyb bezpiecznych i ochronnych
     Właściwości czyli cechy użytkowe podlegające sprawdzaniu, a dotyczące Polskich Norm według zbioru PKN dla szyb bezpiecznych i ochronnych, są zawarte w następujących specyfikacjach technicznych:
- PN-EN 12600:2004 Szkło w budownictwie. Badanie wahadłem. Udarowa metoda badania i klasyfikacja szkła płaskiego.
- PN-EN 356:2000 Szkło w budownictwie. Szyby ochronne. Badania i klasyfikacja odporności na ręczny atak.
- PN-EN 1063:2002 Szkło w budownictwie. Bezpieczne oszklenia. Badania i klasyfikacja odporności na uderzenie pociskiem.
- PN-EN 13541:2002 Bezpieczne oszklenia. Badania i klasyfikacja odporności na siłę eksplozjii.
- PN-EN 1288-3:2002 Szkło w budownictwie. Określenie wytrzymałości szkła na zginanie. Badanie na próbkach podpartych na dwóch podporach (czteropunktowe zginanie).
    

Szyby bezpieczne w przypadku rozbicia mają zadanie ograniczenia zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, a więc w określonych warunkach użytkowania w ogóle nie powinny ulegać rozbiciu, lub pękać tylko w sposób bezpieczny. W przypadku bezpiecznej szyby hartowanej spękanie następuje na drobne kawałki o nieostrych krawędziach (brzegach) bez klinów i „iglic”, a bezpieczna szyba warstwowa (klejona) pęka bez odrywania się zbyt wielu ostrych odłamków według tzw. masy równoważnej i/ lub nadmiernego rozerwania międzywarstw szyby. Szkła bezpieczne podlegają badaniu udarowemu wahadłem i stosownej klasyfikacji, które odtwarza sytuację przypadkowego zderzenia się człowieka z szybą, a klasyfikacja wynika z przyjętego gradientu (3 stopnie uderzenia) energii kinetycznej związanej ze zderzeniem (upadkiem).


    
Szyby i oszklenia ochronne są wykonywane jako warstwowe w kombinacji użycia do ich budowy szkła hartowanego w układzie wielowarstwowym ze specjalnymi warstwami klejącymi i płytami z tworzywa oszkleniowego w celu uzyskania szczególnych cech użytkowych w jednym typie szyby warstwowej, np. w przeszkleniu zwanym pancernym lub przeciwwybuchowym jako odporne na atak ręczny, włamanie, detonację lub uderzenie pociskiem. Szkła ochronne podlegają różnym badaniom inwazyjnym i są klasyfikowane w zakresie odporności na ręczny atak, ostrzał z broni ręcznej i myśliwskiej, lub działania eksplozji o określonym gradiencie (4 stopnie uderzenia) energii płaskiej fali uderzeniowej.



     W zasadzie można przyjąć, że w określonym i umiejscowionym przeszkleniu w obiekcie budowlanym, wzajemnie wykluczają się właściwości użytkowe szkła ochronnego i szkła bezpiecznego. Wyjątek mogą stanowić szyby zespolone, w których równocześnie zostało użyte z przeciwległych stron szkło bezpieczne oraz szkło ochronne, a opis typu takiej szyby i przewidywane lub znane jej przeznaczenie w obiekcie to uzasadniają.



     W związku z tym, że zastosowanie szkła bezpiecznego i/ lub szkła ochronnego jest często błędnie deklarowane w dokumentacji zgodności nawet przez uznanych producentów, uważam za celowe zestawienie właściwości mechanicznych i cech bezpieczeństwa podlegających sprawdzaniu. Porównanie cech wytrzymałościowych i klas odporności w odniesieniu do norm wyrobu (specyfikacji technicznych), przedstawiam w tabeli.



Podwyższona wytrzymałość szkła na uderzenie i zginanie
     W celu przedstawienia istoty podwyższonej wytrzymałości szkła płaskiego, stosowanego w budownictwie, posłużę się szkłem float. Szkło float obok szkła płaskiego ciągnionego, wzorzystego i zbrojonego zalicza się do szkła odprężonego. Wytrzymałość próbki szkła float na zginanie, wykonane według PN-EN 1288-3 (czteropunktowe zginanie) wynosi około 40 MPa i nie podlega (według normy wyrobu) sprawdzeniu metodami badania odporności mechanicznej. W wyniku rozbicia szkła odprężonego, obrzeża kawałków szkła są ostre i mogą być przyczyną głębokich urazów oraz skaleczeń. Sposób takiego pękania jest określony w PN-EN 12600 jako Typ A, a szkła odprężone wykazują wytrzymałość mechaniczną, wynikającą z właściwości fizyczno-chemicznych masy szkła, z którego wykonano taflę. 



     W badaniach szkła o podwyższonej wytrzymałości wyraźnie można rozróżnić szkła (szyby) bezpieczne od szkieł (szyb i oszkleń) ochronnych (patrz zestawienie w tabeli) na podstawie ich właściwości podlegających sprawdzeniu. Szyby bezpieczne klasyfikowane są na podstawie wytrzymałości i spękań przy uderzeniu wahadłem symulującym zderzenie się człowieka z szybą, a oszklenia (szyby) ochronne nie podlegają takim badaniom i ocenie.


     Do szkieł bezpiecznych nie można zaliczyć szyb termicznie wzmocnionych (w/g PN-EN 1863-1) i szyb chemicznie wzmocnionych (wg PN-EN 12337-1) oraz szyb warstwowych (w/g PN-EN 12543-3), w tym szyb warstwowych o właściwościach ognioodpornych.


     Wspólną cechą szyb bezpiecznych hartowanych jest znacznie podwyższona wytrzymałość mechaniczna (siła zginająca względem przekroju próbki) wraz z bezpiecznym pękaniem szkła po rozbiciu (Typ C), natomiast bezpieczne szkło warstwowe powinno wykazywać bezpieczne pękanie po rozbiciu (Typ B) przy odporności na zginanie poszczególnych warstw szkła (reprezentatywnej próbki) na poziomie szkła odprężonego. Zapis trzech symboli klasyfikacji opartej o typy spękań (B i C) wskazuje poziom bezpiecznego rozbicia szkła określonego typu szyby bezpiecznej, względem konkretnego zastosowania w obiekcie budowlanym, co umożliwia dokonanie wymaganej oceny zgodności.


     Szkła ochronne nie podlegają badaniom w zakresie odporności na „miękkie” uderzenia wahadłem, natomiast badania i klasyfikacja wytrzymałości wiąże się z dynamicznym, „twardym” uderzaniem stalową kulą, młotem, siekierą, a także różnego kalibru pociskami czy wręcz falą uderzeniową od eksplozji. Szeroki zakres klasyfikacji szyb (oszkleń) ochronnych umożliwia dobór określonego typu szyby ochronnej według przewidywanego zastosowania.


 
Ocena i deklaracja zgodności typu szyby z przewidywanym zastosowaniem
     W zakresie oceny zgodności typu szyby z przewidywanym zastosowaniem producent powinien wykonać wstępne badanie typu, a badania użytych materiałów, procesu produkcji i wyrobów gotowych powinny być objęte zakładową kontrolą produkcji (ZKP). Ustalona klasa (poziom bezpieczeństwa) według PN-EN 12600 podczas (jednorazowego) wstępnego badania typu, lub klasy odporności według funkcji ochronnej danego typu szyby (oszklenia) powinny być planowo sprawdzane w trybie ZKP i podawane w Deklaracji Zgodności.


     Wyniki wszystkich badań w ramach oceny zgodności mogą być podstawą wystawienia Deklaracji Zgodności dla typu szyby, tj. planowanych badań według wszystkich specyfikacji technicznych, dotyczących znanego (przewidywanego) zastosowania szyby w obiekcie, ale dopiero wystawiona (jednorazowo) Deklaracja Zgodności dla typu szyby upoważnia producenta do oznakowania zgodności i wprowadzenia tego typu szyby (oszklenia) do obrotu.



Wojciech Korzynow
SZKLAREXPERT
www.szybexp.of.pl  

 

patrz też:

- Szyby zespolone w zastosowaniach specjalnych , Wojciech Dąbrowski, Świat Szkła 2/2008

- Parametry techniczne nowoczesnych przegród szklanych. Część 4 , Zbigniew Respondek, Świat Szkła 1/2008 

 

inne artykuły autora:

- Czy rzeczywiście alternatywa? , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 12/2009

- Ocena zgodności typu szkła warstwowego , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 12/2009

- Planowanie badań szyb hartowanych lub szyb zespolonych izolacyjnych. Część 3 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 3/2009

- Planowanie badań szyb hartowanych lub zespolonych izolacyjnych. Część 2 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 1/2009 

- Planowanie badań szyb hartowanych lub zespolonych izolacyjnych. Część 1 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 12/2008

- Szkła budowlane o podwyższonej wytrzymałości , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 11/2007

- Deklarowanie zgodności typów szkła dla budownictwa , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 9/2007

- Wady szyb zespolonych izolacyjnych , Wojciech Korzynow , Świat Szkła 1/2007

- Badanie wytrzymałości szkła hartowanego , Wojciech Korzynow , Świat Szkła 10/2006

- Ważniejsze parametry wyrobów ze szkła, niezbędne do deklarowania zgodności z określonym przeznaczeniem , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 6/2006

- Deklarowanie zgodności typu szyb zespolonych z zastosowaniem szkieł bezpiecznych i ochronnych , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 2/2006

- Badania komponentów przy produkcji szyb zespolonych izolacyjnych , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 11/2005

- Wady szkła float i szyb zespolonych , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 5/2005

- Typy szyb zespolonych. Część 3 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 4/2005

- Typy szyb zespolonych. Cz. 2 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 2/2005

- Typy szyb zespolonych. Cz. 1 , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 1/2005

 

więcej informacji: Świat Szkła 11/2007

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.