Drzwi automatyczne w budynkach są obecnie bardzo często stosowane z uwagi na brak ograniczeń technologicznych, występowanie na rynku wielu różnych rozwiązań technicznych i wizualnych oraz konieczność zapewnienia właściwego komfortu użytkownikom obiektów. Należy pamiętać, iż oprócz uwarunkowań technicznych i estetycznych należy spełnić dodatkowo wymagania bezpieczeństwa użytkowania i bezpieczeństwa pożarowego. Wymagania w zakresie bezpieczeństwa pożarowego wynikają przede wszystkim z techniczno-budowlanych warunków stawianych drogom ewakuacyjnym.
Ewakuacja - wymagania ogólne
Wymagania ewakuacyjne, z uwagi na charakter i wagę, stanowią kluczowy element projektowania dróg komunikacyjnych w budynku. Zapis wprowadzający do wymagań szczegółowych, stanowiący podstawę do stosowania wymagań techniczno-budowlanych (rozporządzenie [2]) w zakresie ewakuacji, znajduje się w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji [1].
Z pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi powinna być zapewniona możliwość ewakuacji w bezpieczne miejsce na zewnątrz budynku lub do sąsiedniej strefy pożarowej, bezpośrednio albo drogami komunikacji ogólnej, zwanymi dalej „drogami ewakuacyjnymi”. Ze strefy pożarowej, o której mowa powyżej, powinno być wyjście bezpośrednio na zewnątrz budynku lub przez inną strefę pożarową.
Podstawowe wymagania dotyczące drzwi ewakuacyjnych, istotne w kontekście niniejszego artykułu dotyczą dwóch sformułowań, które znajdują się w przywołanym rozporządzeniu Ministra Infrastruktury:
- wyjścia z pomieszczeń na drogi ewakuacyjne powinny być zamykane drzwiami;
- drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne z budynku przeznaczonego dla więcej niż 50 osób powinny otwierać się na zewnątrz (nie dotyczy zabytków).
Wymiary drzwi ewakuacyjnych
Łączną szerokość drzwi w świetle, stanowiących wyjścia ewakuacyjne z pomieszczenia, należy obliczać proporcjonalnie do liczby osób mogących przebywać w nim równocześnie, przyjmując co najmniej 0,6 m szerokości na 100 osób, przy czym najmniejsza szerokość drzwi w świetle ościeżnicy powinna wynosić 0,9 m, a w przypadku drzwi służących do ewakuacji do 3 osób - 0,8 m.
Pewne trudności, szczególnie w przypadku projektowania drzwi dla przestrzeni o nie ustalonej ostatecznie aranżacji, może powodować określenie przewidywanej ilości osób, dla której należy określić wymagania ewakuacyjne. Sposób określenia liczby osób w zależności od przeznaczenia przedstawiono w rozporządzeniu [2], zawarte tam przeliczniki pokazano w tabeli 1.
Szerokość drzwi stanowiących wyjście ewakuacyjne z budynku a także szerokość drzwi na drodze ewakuacyjnej z klatki schodowej, prowadzących na zewnątrz budynku lub do innej strefy pożarowej, powinna być nie mniejsza niż szerokość biegu klatki schodowej (rys. 1).
Drzwi wejściowe do budynku i ogólnodostępnych pomieszczeń użytkowych oraz do mieszkań powinny mieć w świetle ościeżnicy co najmniej wysokość 2 m. W przypadku zastosowania drzwi zewnętrznych dwuskrzydłowych szerokość skrzydła głównego nie może być mniejsza niż 0,9 m. W wymienionych drzwiach oraz w drzwiach do pomieszczeń mieszkalnych w budynkach zamieszkania zbiorowego wysokość progu nie może przekraczać 2 cm. Warto przy tym zaznaczyć, że minimalne wymagania w zakresie wysokości drzwi są tożsame z minimalną wysokością drogi ewakuacyjnej (rys. 2).
Wysokość drogi ewakuacyjnej powinna wynosić co najmniej 2,2 m, natomiast wysokość lokalnego obniżenia 2 m, przy czym długość obniżonego odcinka drogi nie może być większa niż 1,5 m. Co ciekawe, częstotliwość występowania lokalnych obniżeń na drodze ewakuacyjnej nie jest określona, wskazane jest jednak, by przy korzystaniu z tego złagodzenia pamiętać o zdrowym rozsądku.
Liczba wyjść i kierunek otwierania drzwi ewakuacyjnych
Oprócz wymiarów drzwi ewakuacyjnych przepisy techniczno-budowlane stawiają również wymagania dla pewnych pomieszczeń w zakresie ilości drzwi (minimum dwóch) oraz kierunku otwierania (na zewnątrz). Pomieszczenie powinno mieć co najmniej dwa wyjścia ewakuacyjne, oddalone od siebie o co najmniej 5 m w przypadkach, gdy:
- jest przeznaczone do jednoczesnego przebywania w nim ponad 50 osób, a w strefie pożarowej ZL II – ponad 30 osób;
- znajduje się w strefie pożarowej ZL, a jego powierzchnia przekracza 300 m2;
- znajduje się w strefie pożarowej PM o gęstości obciążenia ogniowego powyżej 500 MJ/m2, a jego powierzchnia przekracza 300 m2;
- znajduje się w strefie pożarowej PM o gęstości obciążenia ogniowego do 500 MJ/m2, a jego powierzchnia przekracza 1000 m2;
- jest zagrożone wybuchem, a jego powierzchnia przekracza 100 m2.
Z uwagi na bezpieczeństwo użytkowników oraz charakter pomieszczeń drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne powinny otwierać się na zewnątrz pomieszczeń:
- zagrożonych wybuchem;
- do których jest możliwe niespodziewane przedostanie się mieszanin wybuchowych lub substancji trujących, duszących bądź innych, mogących utrudnić ewakuację;
- przeznaczonych do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób;
- przeznaczonych dla ponad 6 osób o ograniczonej zdolności poruszania się.
Drzwi wieloskrzydłowe, wahadłowe i rozsuwane
Drzwi wieloskrzydłowe mogą być i są stosowane jako wyjścia ewakuacyjne lub drzwi na drodze ewakuacyjnej, często jako drzwi prowadzące bezpośrednio lub pośrednio z klatki schodowej na zewnątrz budynku. Należy jednak pamiętać by takie drzwi, stanowiące wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia oraz na drodze ewakuacyjnej, miały co najmniej jedno, nie blokowane skrzydło drzwiowe o szerokości nie mniejszej niż 0,9 m.
Przy stosowaniu drzwi wahadłowych obowiązują następujące wymagania:
- szerokość skrzydła drzwi wahadłowych, stanowiących wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia oraz na drodze ewakuacyjnej, powinna wynosić co najmniej:
- dla drzwi jednoskrzydłowych – 0,9 m;
- dla drzwi dwuskrzydłowych – 0,6 m;
- oba skrzydła drzwi dwuskrzydłowych muszą mieć tę samą szerokość.
Nie występuje możliwość zaprojektowania do celów ewakuacji drzwi obrotowych i podnoszonych. Można natomiast stosować drzwi obrotowe lub wahadłowe w wejściach do budynku i ogólnodostępnych pomieszczeń użytkowych, pod warunkiem usytuowania przy nich drzwi rozwieranych lub rozsuwanych, przystosowanych do ruchu osób niepełnosprawnych oraz spełnienia wymagań opisanych na początku niniejszego tematu.
Drzwi rozsuwane na drogach ewakuacyjnych
Pod pewnymi warunkami drzwi rozsuwane mogą stanowić wyjścia na drogi ewakuacyjne, a także być stosowane na drogach ewakuacyjnych, jeżeli są przeznaczone nie tylko do celów ewakuacji.
Nowelizacja przepisów techniczno-budowlanych, która weszła w życie w lipcu br. wyjaśnia dokładnie kwestię sporną dotyczącą ogólnego zapisu w poprzedniej wersji przepisów.
Warunki, pod którymi można stosować drzwi rozsuwane to:
- otwieranie automatyczne i ręczne bez możliwości ich blokowania;
- samoczynne ich rozsunięcie i pozostanie w pozycji otwartej w wyniku zasygnalizowania pożaru przez system wykrywania dymu chroniący strefę pożarową, do ewakuacji której te drzwi są przeznaczone, a także w przypadku awarii drzwi (rys. 3).
Poprzedni zapis drugiego warunku brzmiał: „samoczynne ich rozsunięcie i pozostanie w pozycji otwartej w razie pożaru lub awarii drzwi”. Taki zapis powodował sytuacje, w których projektanci projektowali drzwi rozsuwane sterowane z centrali jako drzwi lub bramy przeciwpożarowe, stosowane do zamknięcia stref pożarowych. Te centrale sterowały drzwiami po odebraniu sygnału od jednej z dwóch czujek pożarowych (po jednej po każdej stronie drzwi) lub tylko jednej czujki, jeśli drzwi prowadziły na zewnątrz budynku. Sytuację taką obrazuje schemat na rys. 4:
Obecny zapis jest jednoznaczny i drzwi zostaną automatycznie wysterowane i pozostaną w pozycji otwartej, po odebraniu sygnału z systemu SAP dozorującego całą strefę pożarową (rys. 5).
Wymagania dodatkowe w zakresie ewakuacji
Drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia, w którym może przebywać jednocześnie więcej niż 300 osób oraz drzwi na drodze ewakuacyjnej z tego pomieszczenia, powinny być wyposażone w urządzenia przeciwpaniczne (fot. 1).
Szczegółowe informacje na temat urządzeń przeciwpanicznych zostały zawarte w odrębnym artykule prezentowanym na łamach miesięcznika.
Korytarze stanowiące drogę ewakuacyjną w strefach pożarowych ZL powinny być podzielone na odcinki nie dłuższe niż 50 m przy zastosowaniu przegród z drzwiami dymoszczelnymi lub innych urządzeń technicznych, zapobiegających rozprzestrzenianiu się dymu (rys. 6).
W przepisach techniczno-budowlanych istnieje złagodzenie dla korytarzy, na których zastosowano rozwiązania techniczno-budowlane zabezpieczające przed zadymieniem. Ich podział na odcinki dymoszczelne nie dotyczy.
Rodzaje drzwi automatycznych
W zależności od wymagań inwestora, wizji projektanta lub dostępności miejsca można stosować różne rodzaje drzwi automatycznych. Należy jednak pamiętać, że wymagania opisane w artykule dotyczą wszystkich rodzajów drzwi, niezależnie od ich budowy i zastosowanych rozwiązań technicznych.
Najczęściej spotyka się w praktyce drzwi rozwierane. Mogą zawierać jedno bądź dwa skrzydła, które są otwierane przez obrót względem osi pionowej, przechodzącej przez boczną krawędź skrzydła. Tego typu drzwi, występujące pierwotnie jako drzwi zwykłe, można w trakcie zmiany przeznaczenia czy modernizacji budynku, łatwo przerobić na drzwi automatyczne (rys. 7).
Drugim rodzajem drzwi są drzwi składane, w których skrzydło podzielone jest na dwa lub więcej elementów. Ich cechą charakterystyczną jest to, że nie wymagają pozostawienia do ich otwarcia wolnej powierzchni ściany, a jednocześnie wymagają mniej miejsca do otwarcia niż drzwi rozwierane (rys. 8).
W przypadku, kiedy drzwi składane (łamane) podzielone są na więcej niż dwa skrzydła często nazywane są drzwiami harmonijkowymi, występującymi w niektórych opracowaniach jako osobna kategoria drzwi (rys. 9).
Drzwi przesuwne wymagają najmniej miejsca do otwarcia, trzeba jednak pozostawić miejsce na ścianie, ewentualnie wewnątrz ściany (w tym przypadku niezbędne jest odpowiednie zaprojektowanie ścian działowych (rys. 10).
Szczególnym przypadkiem drzwi przesuwnych są drzwi teleskopowe, które charakteryzują się dwoma lub więcej skrzydłami. Zmniejsza to ilość wymaganego miejsca na ścianie, jednak mechanizm takich drzwi jest bardziej skomplikowany, co w konsekwencji powoduje wzrost ceny (rys. 11).
[1] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów. (Dz. U. Nr 80, poz. 563);
[2] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z późniejszymi zmianami).
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym
patrz też:
- Drzwi stosowane na drogach ewakuacyjnych , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 4/2010
- Drzwi automatyczne w ochronnie przeciwpożarowej , Mariusz Pecio, Świat Szkła 10/2009
- Bezpieczeństwo na drogach ewakuacyjnych , Krzysztof Spiechowicz, Świat Szkła 10/2009
- Wyjścia ewakuacyjne z budynku a bezpieczeństwo osób i ochrona mienia , Stanisław Baraniak, Świat Szkła 5/2009
- Drogi ewakuacyjne . Krzysztof Spiechowicz, Świat Szkła 5/2009
- Wymagania i klasyfikacja zamknięć przeciwpanicznych i awaryjnych Część 2 , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 1/2008
- Wymagania i klasyfikacja zamknięć przeciwpanicznych i awaryjnych Część 1 , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 12/2007
- Drzwi automatyczne a wyjścia ewakuacyjne - wymagania dla bezpieczeństwa pożarowego , Paweł Królikowski, Świat Szkła 5/2006
więcej informacji: Świat Szkła 10/2009