Zamykacze drzwiowe to ręcznie uruchamiane mechanizmy zamykające drzwi, w których energia zamykania jest wytwarzana przez użytkownika podczas otwierania i które, gdy są zwolnione, powodują samoczynny powrót skrzydła drzwi do położenia zamknięcia w sposób kontrolowany.
Ochrona przeciwpożarowa
Rozprzestrzeniający się wewnątrz budynku dym i ogień są olbrzymim zagrożeniem zarówno dla ludzkiego życia, jak dobytku. System odcięć ogniowych pozwala odseparować od siebie strefy pożaru, ograniczając tym samym jego skutki i straty, jakie może spowodować.
Duża ilość drzwi w budynku jest często niewygodna, szczególnie w przypadku obiektów użyteczności publicznej czy biurowców – wszędzie tam, gdzie na korytarzach panuje duży ruch. Drzwi te trzeba po kolei otwierać, a często również dodatkowym utrudnieniem w ruchu jest samozamykacz wymagający jeszcze większego wysiłku przy otwieraniu drzwi.
Jednak w przypadku sytuacji zagrożenia pożarem automatyczne zamkniecie drzwi może okazać się zbawienne, ponieważ pozwala zatrzymać dym w zamkniętych strefach. Dzięki temu inne obszary budynku nie są narażone na działanie toksycznych gazów, powstałych podczas spalania różnego rodzaju materiałów.
Na system odcięć ogniowych, barierę utrudniającą rozprzestrzenianie się ognia oraz dymu do niezagrożonych obszarów obiektu, składa się zestaw elektromagnesów przytrzymujących drzwi (jako oddzielne urządzenia lub wbudowane w samozamykaczach oraz sterujące nimi centrale zasilająco-sterujące, które są mózgiem całego układu.
Dostępne są dwa rozwiązania zapewniające codzienny komfort korzystania z budynku i jednocześnie bezpieczeństwo i skuteczną ochronę przeciwpożarową.
1. Pierwszym z nich to elektryczne przytrzymywanie otwarcia – funkcja, która pozwala drzwiom wyposażonym w zamykacz pozostawać w położeniu otwartym pod zaprogramowanym lub wybranym kątem, dopóki nie zostaną zwolnione elektrycznie.
W normie PN-EN 1155:1999 Okucia budowlane. Przytrzymywacze elektryczne otwarcia drzwi rozwieranych i wahadłowych. Wymagania i metody badań określono wymagania dotyczące przytrzymywaczy otwarcia, będących oddzielnymi urządzeniami, a także mechanizmów przytrzymujących otwarcie, wbudowanych w zamykacz drzwiowy.
Elektryczne przytrzymywacze otwarcia drzwi rozwieranych i wahadłowych, produkowane zgodnie z powyższą normą, pracujące w systemie odcięć ogniowych, zwanym również systemem blokad drzwi przeciwpożarowych, mogą utrzymywać drzwi przez długi czas w pozycji unieruchomionej, co zwalnia użytkowników z konieczności codziennego, częstego otwierania dużej ilości drzwi, utrudniającej swobodny ruch osobowy bądź towarowy czyli podczas codziennego użytkowania budynku, drzwi wewnętrzne są blokowane w pozycji otwartej tak, by nie utrudniały one poruszania się po budynku oraz nie tamowały ruchu.
Jednocześnie, w razie pożaru, w przypadku uruchomienia ręcznego lub automatycznego wykrycia zagrożenia przez czujniki przeciwpożarowe, następuje zwolnienie blokad, a wyposażone w samozamykacze drzwi ulegają automatycznemu zamknięciu. Dzięki temu stają się barierą utrudniającą rozprzestrzenianie się ognia oraz dymu do niezagrożonych obszarów obiektu.
Centrala, po otrzymaniu informacji o zagrożeniu pożarowym, zwalnia chwytak elektromagnetyczny przytrzymujący konkretne drzwi powodując ich zamknięcie
2. Drugim rozwiązaniem są zamykacze z funkcją biegu jałowego, zapewniające odsprzężenie połączenia siłowego istniejącego pomiędzy drzwiami a mechanizmem zamykacza, co powoduje, że drzwi można swobodnie poruszać w kierunku otwierania i zamykania. Pozwala się drzwiom na swobodny ruch rozwierny czy wahadłowy (jak w „normalnych” drzwiach bez samozamykacza).
W drugim przypadku również alarm przeciwpożarowy lub przerwa zasilania elektrycznego spowoduje przymusowe zamknięcie kontrolowanych drzwi.
Drugie rozwiązanie znane jest również pod nazwą zamykacze z funkcją swobodnego ramienia (freeswing, Freilauftürschließer), umożliwiającą swobodne otwieranie albo zamykanie drzwi przy zastosowaniu niewielkiej siły, co jest szczególnie korzystne w domach opieki społecznej albo w szpitalach.
Również w tym przypadku różne funkcje spełniają oddzielne urządzenia lub proponowane są urządzenia zintegrowane: samozamykacz wyposażony w centralkę dymową i czujki dymowe przeznaczony jest do montażu na jednoskrzydłowych drzwiach przeciwpożarowych i dymoszczelnych. W przypadku pożaru następuje aktywacja czujki dymu i drzwi zamykają się samoczynnie. W tym rozwiązaniu istnieje też możliwość podłączenia dodatkowych czujek dymowych.
Kluczem do poprawnego działania systemu odcięć ogniowych jest dobranie trzymaczy elektromagnetycznych tak, by pewnie i mocno trzymały otwarte drzwi. Dzięki bardzo szerokiej gamie chwytaków dostępnych na rynku, można dopasować odpowiednie rozwiązanie do każdej sytuacji. Szerokie zastosowanie ma chwytak uniwersalny, który jest wyposażony w obrotową głowicę oraz ramię o zmiennej długości, co pozwala na optymalne dostosowanie go do konkretnych drzwi. Dostępne są również różnego typu chwytaki ścienne i podłogowe, dzięki czemu każde, nawet najbardziej nietypowo zamontowane drzwi, będą utrzymane w prawidłowej pozycji. Poszczególne modele to również różna siła chwytu. Rekordzista w tej dziedzinie, który trzyma drzwi z siłą ponad 1300 N – co pozwala przeciwdziałać nawet najmocniejszym szarpnięciom
Producenci drzwi przeciwpożarowych oferują je wraz samozamykaczem twierdząc, że drzwi p.poż aby spełnić swoją funkcję w 100% powinny być wyposażone w samozamykacz, który jak nazwa wskazuje powoduje, iż drzwi samoistnie zamkną się po ich otwarciu.
Drzwi przeciwpożarowe wyposażone w samozamykacz mogą spełniać, oprócz podstawowych kryteriów odporności ogniowej, również dodatkowe kryterium uzupełniające – samozamykalność (C).
Sprawdzenie wymagań i nadanie odpowiedniej klasy samozamykalności wykonuje się zgodnie z normą PN EN 14600:2005
Robert Sienkiewicz
Samozamykacz z zamykaniem sterowanym nadaje się szczególnie do stosowania w obiektach o specjalnych wymaganiach, ponieważ tutaj drzwi muszą otwierać i zamykać się przy najmniejszym nakładzie siły. Elektromagnes przytrzymuje ramię dźwigni na pozycji otwartej i zapewnia na stałe funkcję otwarcia. W przypadku alarmu, np. w razie wybuchu pożaru, magnes jest dezaktywowany i ramię zamyka drzwi
Samozamykacz nawierzchniowy, wyposażony w funkcję swobodnego ramienia (freeswing). Funkcja ta umożliwia otwieranie albo zamykanie drzwi przy zastosowaniu niewielkiej siły, co jest szczególnie korzystne w domach opieki społecznej albo w szpitalach. Po jednorazowym otwarciu drzwi, przykładowo rano, zostaje zablokowana elektrohydraulicznie oś samozamykacza, a specjalna konstrukcja ramienia umożliwia swobodne poruszanie skrzydłem drzwi. Po odcięciu zasilania, przykładowo w razie pożaru, funkcja samozamykacza jest przywrócona i drzwi zamykają się samoczynnie
|
Skuteczna ewakuacja to przestrzeganie procedur i przepisów Wymagania ważne z punktu widzenia konieczności montażu odpowiedniego rodzaju samozamykacza podano w Warunkach Technicznych (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, z dnia 12 kwietnia 2002 r. (Dz.U. Nr 75, poz. 690) – z późniejszymi zmianami) Rozdział 4. Drogi ewakuacyjne |
Zamykacze wyposażone w funkcję swobodnego ramienia (funkcję biegu jałowego) przeznaczone są głównie do zastosowań w szpitalach lub domach opieki społecznej, w przegrodach przeciwpożarowych. W normalnych warunkach drzwi nie zamykają się same i osoby słabsze nie mają problemu z pokonywaniem oporu samozamykacza przy otwieraniu drzwi. Dopiero w przypadku pożaru samozamykacz podłączony do sieci zamyka drzwi tworząc przegrodę przeciwpożarową
Również samozamykacze podłogowe mogą być podłączone do drzwi pożarowych – dostępne są rozwiązania z elektromechaniczną blokadą otwarcia lub z elektrohydrauliczną funkcją biegu jałowego. Do samozamykacza dołączony jest wówczas kabel przyłączeniowy z gniazdem wtykowym umożliwia bezproblemowy montaż ze zintegrowaną w zamykaczu wtyczką. Połączenie wtykowe jest wodoodporne. Długość kabla przyłączeniowego i załączonego węża izolującego wynosi ok. 3,5 m. Urządzenie pracuje przy zasilaniu 24 V DC i poborze mocy ok. 1 W. Urządzenie jest podłączone do centralki dymowej sterowanej za pomocą automatycznej czujki dymu, ręcznego przycisku wyzwalającego lub zewnętrznego systemu przeciwpożarowego
W ochronie przeciwpożarowej mogą uczestniczyć również drzwi dwuskrzydłowe wyposażone w samozamykacze. W tym przypadku mogą to być urządzenia z elektryczną blokadą skrzydła biernego lub skrzydła czynnego, albo też z blokadą obu tych skrzydeł jednocześnie.
|
Podstawowe normy dotyczące samozamykaczy
- PN-EN 1155:1999/AC:2006 Okucia budowlane – Przytrzymywacze elektryczne otwarcia drzwi rozwieranych i wahadłowych – Wymagania i metody badań
- PN-EN 1158:1999/AC:2006 Okucia budowlane – Regulatory kolejności zamykania skrzydeł drzwiowych – Wymagania i metody badań
- CEN/TR 15894:2009 Building hardware – Door fittings for use by children, elderly and disabled people in domestic and public buildings – A guide for specifiers (Okucia budowlane – Okucia do drzwi używanych przez dzieci, osoby starsze i niepełnosprawne w budynkach mieszkalnych i użyteczności publicznej – przewodnik dla „normalizatorów”)
- PN-EN 14600:2009 Drzwi, bramy i otwieralne okna o właściwościach odporności ogniowej i/lub dymoszczelności – Wymagania i klasyfikacja
|
Stosując samozamykacze w drzwiach przeciwpożarowych producenci zalecają przestrzeganie „Wytycznych dla systemów z blokadami” opublikowanych przez DIfB (Niemiecki Instytut Technologii Budowlanej w Berlinie). W Niemczech wytyczne te są obligatoryjne, a Polsce mogą być traktowane jako „źródło wiedzy fachowej”
Blokada otwarcia zapewnia wygodne przejście przez drzwi każdemu, a szczególnie osobie niepełnosprawnej, umożliwiając zablokowanie drzwi w pozycji otwartej w odpowiednim kącie. Dostępne są dwa typy blokad:
1. blokada mechaniczna włączana lub wyłączana tylko przez użytkownika drzwi – wtedy nie może być stosowana do drzwi przeciwpożarowych i dymoszczelnych;
2. blokada elektryczna, która może być zwalniana zdalnie lub automatycznie w razie pożaru – może być wówczas stosowana w drzwiach biorących udział w ochronie przeciwpożarowej.
Centrala sterująca montowana na nadprożu i czujka dymu stanowią skoordynowany system który zapewnia najwyższy poziom bezpieczeństwa. Układ rozpoznaje intensywność zadymienia i wysyła odpowiedni sygnał do urządzenia sterującego. Centralka zasilająco-sterująca natychmiast odcina dopływ prądu do podłączonych urządzeń w przypadku otrzymania sygnału alarmu lub zaniku zasilania. W ten sposób zwalnia elementy blokujące drzwi i zablokowane drzwi są natychmiast domknięte. Ognisko pożaru pozostaje pod kontrolą
Elektromagnes utrzymuje drzwi przeciwpożarowe (przeciwdymowe) w pozycji otwartej. W przypadku poż ru czujka dymowa wyłącza blokadę i samozamykacze powodują samoczynne domknięcie drzwi. Blokada może też być zwolniona przez użytkownika, jeśli użyta zostanie blokada z przełącznikiem.
Akcesoria do samozamykaczy
Chwytaki (trzymacze) magnetyczne i przeciwpłyty są przeznaczone do utrzymywania skrzydeł drzwi przeciwpożarowych w położeniu otwartym. Chwytaki powinny być podłączone do systemu oddymiania, który w przypadku pożaru odłącza napięcie podtrzymujące powodując zamknięcie drzwi za pomocą samozamykacza.
Sterowanie odbywa się za pomocą centralki dymowej albo czujki (wyłącznika) dymowego. Drzwi można również zamknąć wciskając przycisk zwalniający, który odcina zasilanie chwytaka elektromagnetycznego.
Właściwości chwytaków magnetycznych np. firmy GEZE:
- napięcie zasilające 24 V DC ±10%
- pobór prądu ok. 60 mA
- pobór mocy ok. 1,5 Wat
- siła trzymania ok. 490 N
Centralka dymowa jest urządzeniem do wczesnego rozpoznawania ognia i dymu. Centralka steruje blokadami położenia otwarcia w drzwiach przeciwpożarowych i dymoszczelnych. Jest wyposażona w zintegrowany zasilacz 24 V DC. Centralka zasila chwytaki magnetyczne albo blokady samozamykaczy drzwi dwuskrzydłowych. Możliwe jest podłączenie dodatkowych czujek dymu. Zasilanie 230 V, dostępne w wersji podtynkowej albo natynkowej.
Czujka dymowa (z wyłącznikiem) przeznaczona jest do wczesnego rozpoznawania ognia i dymu. Po rozpoznaniu dymu wyłącznik odcina zasilanie urządzeń blokujących położenie otwarcia. Czujka może być stosowana do samozamykaczy z blokadą elektromechaniczną albo elektrohydrauliczną i do chwytaków magnetycznych. Doprowadzenie zasilania 24 V dostępne jako wersja podtynkowa albo natynkowa.
Przycisk zwalniający jest przeznaczony do ręcznego zwalniania chwytaka magnetycznego albo sterowanego elektrycznie samozamykacza
Robert Sienkiewicz
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym
patrz też:
- Dlaczego warto stosować samozamykacze? , Robert Sienkiewicz, Świat Szkła 2/2011
- Samozamykacze a ochrona przeciwpożarowa, Robert Sienkiewicz, Świat Szkła 11/2010
- Samozamykacze drzwiowe, Świat Szkła 11/2010
- Okucia do drzwi rozwieranych przeszklonych i całoszklanych. Część 1. Zamykacze , Robert Sienkiewicz, Świat Szkła 2/2010
- Bezproblemowe zamykanie drzwi , Świat Szkła 2/2010
- Drzwi wewnętrzne. Badania i zakładowa kontrola produkcji , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 11/2009
- Drzwi wewnętrzne. Wymagania i ocena zgodności. Część 2 , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 10/2009
- Właściwości techniczno-użytkowe przeszklonych ścian działowych , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 9/2009
- Drzwi wewnętrzne. Wymagania i ocena zgodności. Cz.1, Zbigniew Czajka, Świat Szkła 7-8/2009
- Wymagania i badania automatycznych napędów , Zbigniew Czajka , Świat Szkła 4/2009
- Wymagania związane z bezpieczeństwem drzwi z automatycznym napędem. Część 2 , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 1/2009
- Wymagania związane z bezpieczeństwem drzwi z automatycznym napędem. Część 1 , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 12/2008
- Bezpieczeństwo automatycznych drzwi obrotowych , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 10/2008
- Specjalistyczne wymagania i ocena zgodności okuć do drzwi przeciwpożarowych i dymoszczelnych , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 7-8/2008
- Okucia do drzwi i ścianek działowych całoszklanych. Część 2 , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 5/2008
- Okucia do drzwi i ścianek działowych całoszklanych. Część 1 , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 4/2008
- Zamykacze drzwiowe – wymogi związane z wprowadzeniem do obrotu , Zbigniew Czajka, Świat Szkła 9/2007
- Charakterystyka, wymagania i metody badań zamykaczy drzwiowych z regulacją przebiegu zamykania, Zbigniew Czajka. Świat Szkła 3/2006
inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
więcej informacj: Świat Szkła 11/2010
