Drzwi stosowane do zamknięcia stałych otworów w przegrodach budowlanych o określonej odporności ogniowej oraz drzwi stosowane na drogach ewakuacyjnych, które powinny się otwierać i umożliwiać skuteczne opuszczenie budynku, mają spełniać w przypadku zagrożenia różne, często sprzeczne zadania. Kolejnym problemem jest eliminacja możliwości nieuprawnionego przejścia przez drzwi z zainstalowanymi okuciami awaryjnymi i przeciwpanicznymi, stosowanymi na drogach ewakuacyjnych. Wymienione zagadnienia można pogodzić poprzez zastosowanie specjalistycznych urządzeń automatyzujących działanie drzwi.

 

Zagadnienia ogólne

 

Problematykę obejmującą bezpieczeństwo pożarowe budynków oraz związane z tym zagadnienia dróg ewakuacyjnych są regulowane w Polsce głównie w dwóch rozporządzeniach:

  • Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 55, poz. 690 z późniejszymi zmianami),
  • Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 109, poz. 719 z późniejszymi zmianami).

 

W pierwszym z tych dokumentów sformułowano kilka wymagań odnoszących się do drzwi przeciwpożarowych oraz stosowanych na drogach ewakuacyjnych. Rozdział 3 dotyczący stref pożarowych i oddzieleń przeciwpożarowych zawiera §232, w którym wymaga się m.in. aby:

  • otwory w ścianach stanowiących oddzielenie przeciwpożarowe były obudowane przedsionkami przeciwpożarowymi lub zamykane za pomocą drzwi przeciwpożarowych bądź innych zamknięć tego typu,
  • stosowane drzwi przeciwpożarowe lub inne zamknięcia przeciwpożarowe, w zależności od klasy odporności pożarowej budynku, miały klasy odporności ogniowej od EI 120 do EI 30 albo od EI 60 do EI 15, gdy drzwi są zainstalowane w przedsionku przeciwpożarowym.

 

W rozdziale 4 powyższego rozporządzenia, dotyczącego dróg ewakuacyjnych, ujęty jest §236 stwierdzający, że wyjścia z pomieszczeń na drogi ewakuacyjne powinny być zamykane drzwiami. Szczegółowe wymagania dotyczące ilości drzwi, ich wymiarów, sposobu otwierania, pomieszczeń w jakim powinny być stosowane itp. zagadnień zawarto w § 239 oraz § 240. Stwierdza się w nich m.in., że:

  • drzwi o wymaganej klasie odporności ogniowej powinny być zaopatrzone w urządzenia, zapewniające samoczynne zamykanie otworu w razie pożaru i należy też zapewnić możliwość ręcznego otwierania drzwi służących do ewakuacji,
  • drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne z pomieszczenia, w którym może przebywać jednocześnie więcej niż 300 osób oraz drzwi na drogi ewakuacyjne z tego pomieszczenia, powinny być wyposażone w urządzenia przeciwpaniczne.

 

W rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7.06.2010 r. również znajduje się kilka wymagań, które można odnieść do drzwi przeciwpożarowych i stosowanych na drogach ewakuacyjnych. W rozdziale dotyczącym zagadnień ewakuacji zawarto §15, w którym stwierdza się, że z każdego miejsca w obiekcie przeznaczonym do przebywania ludzi zapewnić należy odpowiednie warunki ewakuacji, umożliwiające szybkie i bezpieczne opuszczenie strefy zagrożonej lub objętej pożarem, a także zastosować techniczne środki zabezpieczenia przeciwpożarowego, polegającego m.in. na:

  • zapewnieniu dostatecznej liczby, wysokości i szerokości wyjść ewakuacyjnych,
  • zapewnieniu możliwości rozgłaszania sygnałów ostrzegawczych i komunikatów głosowych przez dźwiękowy system ostrzegawczy.

 

Kolejne wymaganie zawarte jest w §28 i mówi o tym, iż stosowanie systemu sygnalizacji pożarowej, służącej do samoczynnego wykrywania i przekazywania informacji o pożarze jest wymagane m.in. w budynkach użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego.

Wyjaśnić należy, że systemem sygnalizacji nazywamy zespół urządzeń umożliwiających automatyczne wykrywanie i sygnalizowanie o pożarze. Podstawą działania takiego systemu są rozmieszczone w poszczególnych pomieszczeniach tzw. czujki pożarowe, czyli urządzenia reagujące na obecność dymu, wzrostu temperatury lub pojawienie się płomieni w nadzorowanym obszarze. Sygnał z czujki przekazywany jest do centrali, która alarmuje stosownym sygnałem pracownika ochrony lub automatycznie uruchamia i steruje takimi urządzeniami, jak drzwi przeciwpożarowe, dźwiękowe urządzenia ostrzegawcze itp.

Jak z powyższego wynika, obligatoryjne polskie przepisy określające wymagania odnoszące się do stosowania drzwi przeciwpożarowych i na drogach ewakuacyjnych są dość ograniczone, zaś związane z urządzeniami do automatyki tych wyrobów, prawie zupełnie pominięte.

Dodać jednak należy, że przedstawiona w niniejszej publikacji problematyka objęta jest kilkoma europejskimi normami wdrożonymi do katalogu Polskich Norm, co zaprezentowano dalej.

 

(...)

 

Wymagania dotyczące zamykania i przytrzymywania drzwi p.poż.

 

Norma PN-EN 14600:2005 Drzwi, bramy i otwieralne okna o właściwościach odporności ogniowej i/lub dymoszczelności. Wymagania i klasyfikacja określa wymagania, które powinny spełniać drzwi przeciwpożarowe, aby zapewnić żądany poziom ochrony pożarowej. Podstawowym warunkiem jest zapewnienie, aby w przypadku wybuchu pożaru drzwi przeciwpożarowe były zamknięte. W tej problematyce występują dwa zagadnienia, a mianowicie funkcja zamykania i przytrzymywanie otwartych drzwi.

 

Funkcja zamykania

 

Jak powyżej wspomniano, norma PN-EN 14600:2005 precyzuje, iż drzwi przeciwpożarowe mogą zapewnić wymagany poziom ochrony przeciwpożarowej jedynie w stanie zamkniętym, co można osiągnąć tylko w przypadku takiego ich zaprojektowania, aby były:

  1. normalnie utrzymywane w położeniu zamkniętym, ale regularnie i często otwierane oraz zamykane z użyciem urządzenia samoczynnie zamykającego,
  2. normalnie utrzymywane w położeniu otwartym, przy pomocy przytrzymywacza otwarcia, w okresach, gdy budynki są użytkowane, ale zamykane dla bezpieczeństwa pożarowego i/lub zabezpieczenia poza okresem użytkowania jak np. w nocy,
  3. stale otwarte, z użyciem przytrzymywacza otwarcia,
  4. normalnie zamknięte oraz zablokowane w położeniu zamkniętym i odpowiednio oznakowane, gdy właściwości użytkowe takich drzwi nie są określone.

 

Przytrzymywacz otwarcia

 

W przypadku zastosowania przytrzymywacza otwarcia, który jest dostarczany jako część drzwi przeciwpożarowych, to zgodnie z normą PN-EN 14600:2005 powinien on spełniać wymagania normy PN-EN 14637:2007 Okucia budowlane. Sterowane elektrycznie systemy przytrzymywania otwarcia do drzwi przeciwpożarowych/dymoszczelnych. Wymagania, metody badań stosowanie i konserwacja. Jeżeli jednak takie urządzenie nie jest dostępne dla danego typu drzwi lub nie jest możliwe spełnienie normowych wymagań, to niezbędne jest przeprowadzenie badań zdolności do samoczynnego zamykania, określonych w normie PN-EN 14600:2005. Stwierdza się w niej również to, że gdy miejscowa czujka ciepła jest dopuszczona przepisami krajowymi do stosowania jako część mechanizmu zwalniającego, to powinna być ona zainstalowana miejscowo do drzwi i w temperaturze 70°C zwolnić mechanizm zamykający.

 

Norma PN-EN 14637:2007

 

Powyższa norma, wdrożona do katalogu Polskich Norm w języku angielskim, określa wymagania, metody badań i kryteria właściwości, w stosunku do których może być oceniana kompatybilność i właściwości składników tworzących sterowany elektrycznie system przytrzymywania otwarcia drzwi przeciwpożarowych. Zawiera także wymagania, które mają na celu zintegrowanie systemów przytrzymywania otwarcia w przypadku ich podłączenia do systemów wykrywania lub sygnalizacji pożaru, a także innych systemów. Ponadto przedstawia wymagania odnoszące się do stosowania sterowanych elektrycznie systemów przytrzymywania otwarcia drzwi przeciwpożarowych/ dymoszczelnych w budynkach, dla których istnieje obligatoryjny wymóg samoczynnego zamykania się takich drzwi. Norma uwzględnia również zagadnienia projektowania, instalowania, rozruchu, użytkowania i konserwacji systemów przytrzymywania otwarcia, które zapewnią utrzymanie ich trwałości i/lub wytrzymałości na niezmienionym poziomie. Dopuszcza także, aby systemy lub ich składniki występowały samodzielnie, w indywidualnych obudowach. 

 

Produkowane oraz instalowane i serwisowane, zgodnie z wymogami normy PN-EN 14637:2007, sterowane elektrycznie systemy przytrzymywania, powinny być szczególnie stosowane wszędzie tam, gdzie wymagane jest niezawodne przytrzymywanie otwarcia i zwolnienie indywidualnych, samoczynnie się zamykających w razie pożaru drzwi przeciwpożarowych. Zaznaczyć należy, że norma nie uwzględnia: 

  • projektowania, instalowania, rozruchu, użytkowania i konserwacji systemów wykrywania i sygnalizacji pożaru w budynkach, jednakże uwzględnia przyłączenie systemów przytrzymywania otwarcia drzwi spełniających jej wymagania, do systemów wykrywania i sygnalizacji pożarów;
  • sterowanych elektrycznie systemów przytrzymywaczy otwarcia, które nie są podłączone do głównego zasilania energią, a są zasilane tylko z baterii.

 

Wymagania dla drzwi stosowanych na drogach ewakuacyjnych

 

Drzwi stosowane na drogach ewakuacyjnych powinny umożliwiać skuteczne opuszczenie budynku lub pomieszczenie tylko w przypadku realnego zagrożenia np. wybuchu pożaru, natomiast powinny zapobiegać możliwościom nieuprawnionego ich wykorzystania jak np. ze skradzionym w sklepie lub magazynie towarem. Właściciele i użytkownicy takich budynków uważają, że wszystkie drzwi, w tym także zainstalowane na drogach ewakuacyjnych, powinny być tak zamknięte w obydwu kierunkach przejścia (wyjście i wejście), aby była zachowana nad nimi pełna kontrola. Również instytucje ubezpieczające jak i policja oraz inne służby ochrony obiektów wymagają, aby drzwi do pomieszczeń i budynków były od zewnątrz skutecznie zamknięte.

 

Z kolei prezentowane już w publikacji przepisy oraz instytucje kontrolujące ich stosowanie, jak nadzór budowlany i straż pożarna wymagają, aby drzwi na drogach ewakuacyjnych były otwarte lub umożliwiały ich łatwe, nie wymagające specjalistycznej wiedzy i dodatkowych środków otwieranie, również w warunkach wybuchu paniki. Powinno to zapewnić przebywającym w budynku i w pomieszczeniach ludziom sprawne oraz bezpieczne ich opuszczenie, a straży pożarnej oraz innym służbom ratunkowym umożliwić właściwą akcję ratunkową i gaśniczą. 

 

Jak z powyższego wynika, występuje tutaj sprzeczność interesów i tylko zastosowanie specjalistycznych urządzeń umożliwiających automatyczne działanie drzwi pozwala na rozwiązanie tego problemu. 

 

Zainstalowanie w drzwiach stanowiących wyjście ewakuacyjne oraz zabudowanych na drogach ewakuacyjnych standardowe okucia przeciwpaniczne nie zabezpiecza w pełni przed ich użyciem przez osoby nieupoważnione. W przeszłości próbowano stosować szafki na klucze do takich okuć zamontowane przy drzwiach, ale z powodu dostępności do nich wielu osób, możliwości ich zagubienia oraz czasochłonnego otwierania, szczególnie w warunkach paniki, taki sposób szybko zarzucono.

 

Swobodna i nieskomplikowana ewakuacja z jednoczesnym zapewnieniem pełnej kontroli wyjść jest możliwa poprzez zastosowanie urządzenia blokującego ruch klamki lub pręta uruchamiającego zamknięcie przeciwpaniczne od strony ewakuacji, które można w każdej chwili zwolnić. Dokonuje się tego poprzez naciśnięcie na przycisk zwolnienia blokady kontrolera wyjść, powodujące natychmiastowe odblokowanie drzwi z równoczesnym przekazaniem obsłudze lub służbom nadzoru informacji o użyciu danych drzwi ewakuacyjnych, a także o tym, że drzwi są otwarte i nie zabezpieczają chronionego pomieszczenia przed niekontrolowanym dostępem. Informacja ta może być przekazana za pomocą sygnału dźwiękowego lub świetlnego oraz drogą radiową. 

 

Możliwe są także inne rozwiązania zdalnego nadzorowania użycia drzwi ewakuacyjnych z wykorzystaniem elektromagnetycznych blokad drzwi w stanie zamkniętym, zamków elektromotorycznych ze sterowaniem elektronicznym itp. urządzeń.

 

Wszystkie systemy ochrony dróg ewakuacyjnych powinny zapewniać, że drzwi ewakuacyjne otworzą się szybko i pewnie w przypadku zaistnienia konieczności ewakuacji, ale jednocześnie gwarantują takie środki ostrożności, które pozwalają na uniknięcie nadużyć, jak niekontrolowane wejścia lub kradzieże. Najczęściej każdy taki system tworzą trzy podstawowe moduły – terminal drzwiowy, elektroblokada i centrala zasilająco-koordynująca, co zapewnia bezpieczne wyjście i skuteczną jego kontrolę. W dalszej części publikacji przedstawiono przykładowe urządzenia do automatycznej kontroli wyjść ewakuacyjnych. 

 

Dodać jeszcze można, że CEN (Europejski Komitet Normalizacyjny) prowadzi prace nad dwoma normami dotyczącymi sterowanych elektrycznie zamknięć do wyjść na drogach ewakuacyjnych, a mianowicie: prEN 13633 Okucia budowlane. Sterowane elektrycznie systemy zamknięć przeciwpanicznych do wyjść. Wymagania i metody badań oraz prEN 13637 Okucia budowlane. Sterowane elektrycznie systemy zamknięć awaryjnych do wyjść. Wymagania i metody badań.

 

Specyficzną, ale najczęściej stosowaną na drogach ewakuacyjnych w budynkach użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego grupą drzwi są drzwi z napędem mechanicznym. Szczegółowe wymagania w zakresie bezpieczeństwa użytkowania drzwi z napędem, stosowanych w wyjściach i na drogach ewakuacyjnych, są zawarte w opracowanych przez Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie Ustaleniach Aprobacyjnych GW III. 20/2013. Ustalenia te dotyczą:

  • drzwi z napędem, rozwieranych (w tym wahadłowych) i przesuwnych, wyposażonych w funkcję „break-out” (wyłamywania) lub bez tej funkcji,
  • napędów do ww. drzwi.

 

Ustalenia Aprobacyjne nie dotyczą drzwi obrotowych i podnoszonych, gdyż ich stosowanie do celów ewakuacji jest zabronione, oraz drzwi przeciwpożarowych i/lub dymoszczelnych.

 

Poniżej przestawiono najistotniejsze wymagania związane z automatyzacją działania drzwi z napędem stosowanych na drogach ewakuacyjnych. 

 

Wymagania dla drzwi przesuwnych i rozwieranych z napędem z funkcją „break-out”

 

Drzwi przesuwne z napędem z funkcją „break-out” powinny zapewniać otwieranie automatyczne bez możliwości ich blokowania (z wyłączeniem czynności serwisowych lub elektrycznych systemowych rozwiązań blokujących) oraz samoczynne ich rozsunięcie i pozostanie w pozycji otwartej w przypadku otrzymania sygnału z systemu sygnalizacji pożaru chroniącego strefę pożarową, do ewakuacji z której te drzwi są przeznaczone, lub w przypadku zaniku zasilania lub defektu elektrycznego drzwi. 

 

W przypadku, gdy którekolwiek skrzydło zostanie wypchnięte (po zadziałaniu funkcji „break-out”), automatyczny ruch skrzydła powinien zostać zatrzymany lub osiągnąć z góry ustalone bezpieczne położenie i zatrzymać się. Drzwi powinny pozostać nieruchome dopóki wypchnięte skrzydła nie odzyskają normalnego roboczego położenia.

 

Wymagania dla drzwi przesuwnych z napędem bez funkcji „break-out”

 

Drzwi przesuwne z napędem bez funkcji „break-out” powinny zapewniać otwieranie automatycznew sposób przedstawiony już powyżej dla drzwi z tą funkcją. 

 

Otwarcie drzwi powinno być zagwarantowane przez „system bezpieczeństwa w razie uszkodzenia” (fail-safe system), zgodny z Poziomem Właściwości „d” według normy PN-EN ISO 13849-1:2008/AC:2009 Bezpieczeństwo maszyn. Elementy sterowania związane z bezpieczeństwem. Część 1: Ogólne zasady Projektowania, a jakiekolwiek defekty elektryczne stanowiące przeszkodę w normalnym działaniu powinny być wykryte – automatyczne lub po pobudzeniu drzwi – w ciągu 15 s i powinny spowodować, aby drzwi automatycznie się otworzyły i pozostały otwarte. 

„System bezpieczeństwa w razie uszkodzenia” powinien być automatycznie badany co najmniej raz na każde 24 godziny. Systemy wykorzystujące energię nagromadzoną w akumulatorach lub ekspanderach gumowych „systemów bezpieczeństwa w razie uszkodzenia” powinny mieć system monitoringu, sprawdzający, czy poziom zmagazynowanej energii jest wystarczający dla przynajmniej jednego cyklu uruchamiania drzwi. To sprawdzenie powinno być przeprowadzane bezpośrednio po wyłączeniu zasilania, a następnie przynajmniej raz na każde 24 godziny.

 

Wymagania dla drzwi rozwieranych z napędem bez funkcji „break-out”

 

Drzwi rozwierane z napędem bez funkcji „break-out” powinny być zdatne do ręcznego uruchomienia w kierunku ewakuacji i nie wymagają automatycznego otwarcia w przypadku zaniku głównego zasilania energią lub w innej sytuacji awaryjnej.

 

Wymagania związane z ryglowaniem drzwi na drogach ewakuacyjnych wg przepisów funkcjonujących w Niemczech

 

Zgodnie z niemieckimi przepisami zawartymi w rozporządzeniach o budynkach specjalnych oraz w kodeksie budowlanym w zakresie budynków i pomieszczeń szczególnego typu lub przeznaczenia (np. domy towarowe, lokale gastronomiczne), drzwi zamontowane w ciągu dróg ratunkowych (ewakuacyjnych) powinny otwierać się łatwo i bez pomocy dodatkowych środków, dopóki ludzie nie opuszczą pomieszczenia lub budynku.

 

W drzwiach takich można zamontować dodatkowe ryglowanie elektryczne, które umożliwia ich zablokowanie w taki sposób, że niekontrolowane opuszczenie budynku jest utrudnione, a wejście osób nieuprawnionych niemożliwe. Przy opuszczaniu budynku należy jednak pokonać pewien opór, podczas otwierania drzwi. Dodatkowo są stosowane ostrzeżenia wizualne i akustyczne. 

 

Ryglowania elektryczne są skonstruowane w taki sposób, aby w razie niebezpieczeństwa można było je odblokować centralnie lub ręcznie, na miejscu zamontowania drzwi. W najbliższym sąsiedztwie drzwi lub na płycie skrzydła drzwi umieszcza się wyłącznik awaryjny, którego naciśnięcie zwalnia blokadę drzwi w sytuacji zagrożenia. Ryglowanie elektryczne drzwi zamontowanych w ciągu dróg ratunkowych może być również odblokowywane za pośrednictwem centrali, posiadającej stałą obsadę w czasie eksploatacji budynku np. portierni lub recepcji, a także za pomocą urządzeń sygnalizujących automatycznie zagrożenia, jak systemy sygnalizacji pożarowej.

 

Zastosowanie wymienionego sposobu ryglowania drzwi instalowanych na drogach ratunkowych (ewakuacyjnych) wymaga spełnienia poniżej przedstawionych wymogów technicznych.

  1. Standardowe zamki i inne okucia drzwi mogą być blokowane wyłącznie przy pomocy ryglowań elektrycznych, które w przypadku braku zasilania i po ich uruchomieniu, w niezawodny sposób zwolnią blokadę. Opór stawiany przez dodatkowe siły, np. w wyniku działania sprężyny, powinien być niewielki, nie utrudniający otwierania skrzydła drzwi. W razie zaniku zasilania lub spadku jego poziomu, drzwi powinny odblokować się automatycznie.
  2. W przypadku wyposażenia budynku w systemy sygnalizacji pożarowej, inne urządzenia sygnalizujące niebezpieczeństwo lub samoczynne urządzenia gaśnicze, jak tryskacze, powinny się automatycznie odblokować po uruchomieniu tych urządzeń. Jeżeli występuje centrala mająca stałą obsadę w czasie eksploatacji budynku (np. portiernia lub recepcja), to powinna istnieć możliwość ich odblokowania również z tego miejsca.
  3. Drzwi zamontowane w ciągu drogi ratunkowej (ewakuacyjnej), które nie są widoczne z przedstawionej w punkcie 2 centrali i nie ma możliwości zapewnienia ich automatycznego odblokowania, należy wyposażyć w podświetlany wyłącznik awaryjny, umieszczony na drzwiach lub w pobliżu. Ponowne zaryglowanie powinno być możliwe tylko w ręczny sposób. Ponadto wyłącznik powinien być dostępny również dla osób niepełnosprawnych, w związku z czym należy go zamontować na wysokości nie większej niż 1050 mm.
  4. Tabliczki oznaczające miejsce wyłącznika awaryjnego powinny być wykonane w kolorze zielonym, a napisy i symbole mieć kontrastowy kolor biały.
  5. Elektryczne urządzenia ryglujące nie mogą wpływać negatywnie na właściwości zamknięć przeciwpożarowych i/lub dymoszczelnych drzwi, jak np. obniżać czas odporności ogniowej lub ograniczać dymoszczelność. Zamknięcia przeciwpożarowe wyposażone w ryglowania elektryczne powinny zachować właściwości szczelności ogniowej nawet po ich odblokowaniu. Modyfikacje drzwi przeciwpożarowych wymagają uzyskania potwierdzenia ich przydatności przez upoważnioną jednostkę naukową.

 

Przykładowe urządzenia automatyzujące działanie drzwi przeciwpożarowych i stosowanych na drogach ewakuacyjnych wraz z kontrolą dostępu

 

Kontroler wyjść ewakuacyjnych 

 

Jednym z najprostszych rozwiązań z zakresu ewakuacji z jednoczesnym monitoringiem jest zastosowanie kontrolera wyjść ewakuacyjnych. Jest to urządzenie blokujące ruch klamki lub pręta uruchamiającego zamknięcie przeciwpaniczne od strony ewakuacji, które w przypadku konieczności zwalnia się przez naciśnięcie przycisku, co powoduje natychmiastowe odblokowanie drzwi z jednoczesnym przekazaniem informacji stosownym służbom o użyciu tych drzwi. Informacja może być przekazywana w następujące sposoby:

  • sygnałem dźwiękowym pochodzącym od załączonej syreny alarmowej, umieszczonej bezpośrednio w obudowie kontrolera,
  • sygnałem dźwiękowym zawieszonej na ścianie syreny alarmowej i/lub sygnałem świetlnym, a także sygnałem od nadajnika do odbiornika drogą radiową, przy czym nadajnik sygnału umieszczony jest w obudowie kontrolera.

 

Zwalnianie kontrolera wyjść ewakuacyjnych oprócz opcji ręcznego użycia przycisku znajdującego się na korpusie kontrolera, może także następować na drodze zdalnego sterowania poprzez:

  • elektrospust uruchamiany sygnałami od czujek przeciwpożarowych reagujących na dym lub temperaturę, z jednoczesnym włączeniem syreny alarmowej i/lub sygnalizacji świetlnej,
  • uruchomienie ręczne na stanowisku zarządzania ochroną obiektu, na drodze bezprzewodowej za pomocą sygnału radiowego, z jednoczesnym włączeniem sygnału dźwiękowego i/lub świetlnego.

 

Drzwi stosowane na drogach ewakuacyjnych i wyposażone w zamknięcie awaryjne lub przeciwpaniczne, zablokowane w wyniku zainstalowania do nich kontrolera wyjść, który w mechaniczny sposób blokuje ruch klamki lub dźwigni przeciwpanicznej, nie mogą być w żaden sposób uruchomione od strony zewnętrznej przez osoby nieupoważnione.

 

Przykładowe zastosowanie kontrolera wyjść ewakuacyjnych przedstawiono na rys. 1.

 

 

2014 10 42 3

Rys. 1. Kontroler wyjść ewakuacyjnych zamontowany na skrzydle drzwiowym
1 – klamka
2 – przycisk zwalniający
3 – zamek wyłączający syrenę alarmową i blokujący urządzenie w stanie czuwania
4 – osłona kontrolera
5 – syrena

 

 

Zamek elektromotoryczny ze sterowaniem elektronicznym

 

Zamki elektromotoryczne wyposażone są w napęd zasilany prądem o napięciu 24 V i otwierają drzwi po każdej ich aktywacji, natomiast od strony wewnętrznej pomieszczenia zachowują funkcję ewakuacyjną i po każdym naciśnięciu klamki lub dźwigni umożliwiają odblokowanie skrzydła bez stosowania dodatkowych czynności. Otwarcie drzwi powoduje reakcję styków umieszczonych wewnątrz zamka, co skutkuje przekazaniem informacji o fakcie przejścia. 

 

Zamek przeznaczony do współpracy w ramach systemu sterowania bezpieczeństwem, po sygnale alarmowym z centralki przeciwpożarowej zwalnia rygiel powodując, że siłownik lub napęd automatyczny otworzy skrzydło i będzie je utrzymywał w położeniu otwartym. Ustawiony w tryb pracy dziennej zwalnia rygiel również po zaniku zasilania, czerpiąc energię z wbudowanego kondensatora uruchamiającego niewielki silnik umieszczony w zamku. 

 

Przykładem takiego wyrobu jest zamek elektromotoryczny typu IQ lock EL, stosowany m.in. w drzwiach wyposażonych w napęd automatyczny GEZE współpracujących z systemem kontroli dostępu i automatyki dróg ewakuacyjnych, przedstawiony na fot. 1.

 

 

2014 10 42 2

Fot. 1. Zamek elektromotoryczny typu IQ lock EL

 

 

Zamek elektryczny 

 

Zamki elektryczne są przeznaczone do drzwi zewnętrznych i wewnętrznych, stosowanych głównie w budynkach użyteczności publicznej oraz mieszkalnych wielorodzinnych. Charakteryzują się automatycznym ryglowaniem po domknięciu skrzydła drzwi, stanowiąc efektywny sposób zamknięcia elektrycznego, będący alternatywą do tradycyjnych rozwiązań opartych o elektrozaczepy. Konstrukcja zamka umożliwia ich różną konfigurację, zależną od potrzeb użytkownika oraz specyfiki obiektu. Może to być tryb pracy otwarty bez prądu lub zamknięty bez prądu, przy czym klamka zewnętrzna jest sterowana elektrycznie, a wewnętrzna zawsze pozwala na otwarcie drzwi. W zamki są wbudowane mikroprzełączniki informujące o pozycji rygla oraz o użyciu klamki, czyli przejściu. Spełnia więc wymogi związane z ewakuacją oraz kontrolą dostępu. 

 

Zamki elektryczne łączące odporność na forsowanie dobrego zamka mechanicznego z możliwością sterowania elektrycznego z systemem kontroli dostępu oferuje firma ABLOY. Przykładowy zamek elektryczny typu ABLOY EL 582 wraz ze schematem połączenia przedstawiono na fot. 2.

 

 

2014 10 42 1

Fot. 2. Zamek elektryczny typu ABLOY EL 582 ze schematem połączeń

 

 

Blokada przytrzymywania otwarcia drzwi przeciwpożarowych

 

Blokada przytrzymywania otwarcia jest urządzeniem elektrycznym, które pod napięciem przytrzymuje drzwi przeciwpożarowe w położeniu otwartym. Skrzydła pozostają otwarte do momentu, w którym zostaną zwolnione ręcznie lub w przypadku wybuchu pożaru automatycznie, w wyniku sygnału z czujki dymowej. Typowy system blokady przytrzymywania otwarcia drzwi przeciwpożarowych składa się z: 

  • urządzenia zwalniającego (opracowującego sygnał z centrali przeciwpożarowej),
  • czujki dymu,
  • urządzenia blokującego (samozamykacz z blokadą elektryczną albo chwytak elektromagnetyczny),
  • zasilacza.

 

Przykładem takiego urządzenia jest samozamykacz GEZE TS 5000 R-ISM z elektromechaniczną blokadą położenia otwarcia i z centralką dymową. Wyrób taki, zainstalowany na przeszklonych dwuskrzydłowych drzwiach przeciwpożarowych, przedstawiono na fot. 3.

 

 

2014 10 44 1

Fot. 3. Dwuskrzydłowe drzwi przeciwpożarowe z wbudowanym samozamykaczem GEZE TS 5000 R-ISM

 

 

Samozamykacz jest wyposażony w niewidoczny, zintegrowany mechanizm regulacji kolejności zamykania i obustronną elektromechaniczną blokadę położenia otwarcia oraz centralkę dymową ze wskaźnikiem zanieczyszczenia i alarmu. Wszystkie te elementy są wbudowane w szynę zamykacza. 

 

Centrala sterująca systemem ochrony przeciwpożarowej

 

W celu zapewnienia kompleksowego i automatycznego zadziałania, w przypadku wybuchu pożaru, wszystkich urządzeń ochrony przeciwpożarowej instalowanych w budowlanych otworach budynku, niezbędne jest zastosowanie odpowiednich central sterujących. Po otrzymaniu stosownego sygnału centrala powoduje:

  • otwarcie okien i klap oddymiających i napowietrzających w zagrożonej strefie;
  • zamknięcie drzwi przeciwpożarowych;
  • otwarcie drzwi na drogach ewakuacyjnych; a także uruchomienia innych czynności, jak np. zjechanie wind osobowych na parter oraz otwarcie drzwi i pozostawienie ich w takim stanie do czasu skasowania alarmu.

 

Przykładem takiego urządzenia może być centrala sterująca typu AFG-2 produkowana przez firmę AFG Elektronika Przemysłowa z Poznania. Ma ona zastosowanie jako centrala zwalniająca blokady bram, drzwi przeciwpożarowych i przegród w systemach ochrony pożarowej, centrala zwalniająca blokady drzwi ewakuacyjnych, centrala sterująca innymi urządzeniami automatyki przemysłowej w instalacjach ochrony przed zagrożeniami chemicznymi itp. 

 

W systemach przeciwpożarowych stosowane są drzwi przeciwpożarowe, które w normalnych warunkach użytkowania powinny być otwarte. Centrala sterująca AFG-2 spełnia wówczas funkcję „inteligentnego” zasilacza elektrotrzymaczy, które utrzymują skrzydła drzwi w położeniu otwartym. Jednocześnie centrala może współpracować z dowolną centralką pożarową, jako jej urządzenie wykonawcze lub jako element wejściowy, informujący o stanie zamknięć pożarowych. W wyniku pojawienia się zewnętrznych sygnałów sterujących z:

  • ręcznego ostrzegacza pożaru, oznaczanego jako ROP,
  • centralki pożarowej,
  • automatycznych czujek pożaru, oznaczanych jako ACP

niezwłocznie zostaje zwolniony elektrotrzymacz, uruchomiony sygnalizator akustyczno-dżwiękowy oraz przekazany sygnał alarmu do jednostki straży pożarnej.

 

W obiektach, w których drzwi na drogach ewakuacyjnych pozostają normalnie zamknięte, to centrala sterująca w odpowiedzi na sygnał alarmowy zwalnia blokady drzwi umożliwiając ich otwarcie i szybką ewakuację. 

 

Centrala sterująca jest także wyposażona w układ wykrywający zanik prądu w obwodzie elementu wykonawczego, co powoduje, że przerwanie przewodu lub inna awaria są bezzwłocznie sygnalizowane. W przypadku zaniku napięcia 230 V zasilanie podtrzymywane jest z wbudowanych akumulatorów, które pozwalają na pracę urządzeń wykonawczych przez 2 do 20 godzin, w zależności od wielkości pobieranego prądu. Ponadto centrala sterująca jest wyposażona w układ kontroli stanu rozładowania akumulatorów, jeżeli więc ich napięcie spadnie poniżej 21 V, to nastąpi automatyczne odłączenie, co zapobiega uszkodzeniu tych elementów.

 

inż. Zbigniew Czajka

 

Literatura:

Rozporządzenie M.I. z dnia 12.04.2002 r.
Rozporządzenie M.S.W. i A. z dnia 7.06.2010 r.
Normy: PN-EN 14600:2005, PN-EN 14637:2007, prEN 13633, prEN 13637, PN-EN ISO 13849-1:2008/AC:2009
Ustalenia Aprobacyjne ITB GW III. 20/2013
Materiały informacyjne firm: ABLOY, GEZE, AFG Elektronika Przemysłowa, „Świat Szkła” 5/2009

 

Całość artykułu w wydaniu drukowanym elektronicznym 
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
Więcej informacj: Świat Szkła 10/2014

 

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.