W związku z akcesem Polski do Unii Europejskiej powstała konieczność dostosowania przepisów prawnych do praw unijnych. W dziedzinie budownictwa podstawowym dokumentem jest Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich nr 89/106/EEC w sprawie zbliżenia ustaw i aktów wykonawczych Państw Członkowskich dotyczących wyrobów budowlanych.
Głównym celem dyrektywy jest stworzenie warunków umożliwiających wolną wymianę handlową wyrobami budowlanymi między Państwami Członkowskimi Wspólnoty. W Dyrektywie przyjęto założenie, że wymagania dla stosowanych powszechnie wyrobów budowlanych będą zawarte w normach europejskich (EN), natomiast dla nowych wyrobów będą wydawane europejskie aprobaty techniczne (ETA).
Szyby ochronne budowlane
Szyby ochronne budowlane można podzielić na:
- szyby o podwyższonej odporności na rozbicie, przebicie spowodowane atakiem zewnętrznym,
- szyby odporne na ostrzał z broni palnej, oraz
- szyby odporne na działanie fali detonacyjnej.
Szyby o podwyższonej odporności na rozbicie i przebicie
Większość szyb ochronnych budowlanych spełnia też wymagania dotyczące szyb bezpiecznych. Zgodnie z normą PN - EN 356 (2000) dla klas P1÷P5 określone są wysokości spadku kuli o masie 4,11 kg i średnicy 100±0,2 mm, wykonanej ze stali o twardości 60÷65 HRC w skali Rockwella C według ISO 6508. Kula nie może przebić szyby w żadnej z trzech próbek poddanych trzykrotnemu udarowi w wierzchołki wyznaczonego trójkąta równobocznego o boku 132 cm. Klasyfikację tę podano w tabeli 5.
Tabela 5. Klasyfikacja szyb według metodyki badania spadającą kulą .
Dla pozostałych trzech najwyższych klas przewidziano inny rodzaj badań, polegający na wycięciu utworu o średnicy 400x400 mm poprzez uderzenia młotem o masie 2,0 kg i po destrukcji wszystkich warstw szkła na obwodzie tego kwadratu oraz przez wycięcie otworu uderzeniami siekiery, której głowica ma także masę 2,0 kg O spełnieniu wymagań dla danej klasy szyby ochronnej, decyduje suma udarów młota i siekiery dla wykonania wspomnianego otworu.
Warunki badania i wymagana suma udarów młota i siekiery dla danej klasy jest przytoczona za normą PN-EN 356 w tabeli 6.
Tabela 6. Klasyfikacja szyb ochronnych budowlanych według metodyki badania młotem i siekierą.
Szyby odporne na ostrzał z broni palnej (kulowej i śrutowej).
Do tej grupy zaliczyć należy przede wszystkim szyby wielowarstwowe, często z wykorzystaniem warstwy z poliwęglanu. Wymagania określa norma PN-EN 1063 : 2002 „Szkło w budownictwie. Bezpieczne oszklenia. Badanie i klasyfikacja odporności na uderzenie pociskiem”. Klasyfikację dotyczącą kuloodporności oszklenia podano w tabeli 7 (z broni myśliwskiej) a dotyczącą odporności na ostrzał z broni ręcznej w tabeli 8.
Tabela 7. Klasyfikacja i wymagania dotyczące badania kuloodporności oszklenia na ostrzał strzelba myśliwską (sg)
Tabela 8. Klasyfikacja i wymagania dotyczace badania kuloodporności oszklenia na ostrzał
Tabela 9. Klasyfikacja oszklenia odpornego na siłę eksplozji
Uwaga: Odporność na uderzenie fali detonacyjnej zależy także od sposobu zamocowania szyby
W normie PN-EN 13541:2002 „Szkło w budownictwie. Bezpieczne oszklenia. Badania i klasyfikacja odporności na siłę eksplozji” przyjęto cztery klasy odporności na siłę maksymalnego ciśnienia fali uderzeniowej towarzyszącej eksplozji czystego materiału wybuchowego i czasu trwania impulsu i ER1 do ER4, która zastępuje dotychczasową klasyfikację niemiecka D1 D3 wedługg DIN 52 290.
Szyby warstwowe o określonych właściwościach przeciw pożarowych
Szkło jest materiałem niepalnym i może być użyte jako lekka przegroda przeciwpożarowa.
Jednakże pojedyncza tafla szkła nawet znacznej grubości stanowi słabą zaporę ogniową, gdyż po nagrzaniu łatwo może spękać na wskutek rozszerzalności termicznej, a nawet stopić się, gdyż w pożarze często występują temperatury znacznie przekraczające punkt mięknięcia szkła.
Jako przegrodę ogniową stosuje się w najprostszej postaci szkło zbrojone lub szkło warstwowe, w którym przestrzenie międzyszybowe wypełnione są galaretowatą masą -żelem, przezroczystym w normalnych temperaturach. Pod wpływem pożaru i wysokich temperatur żel ten mętnieje, staje się nieprzejrzysty, a następnie zestala się, spieka i stanowi sztywną ścianę, która może stanowić zaporę dla ognia i gazów przez czas stosunkowo długi.
Efekt ognioodporności kontrolowany jest przez:
- klasę odporności lub stabilności (R)
- klasę szczelności na płomienie i gazy (E)
- klasę izolacji cieplnej podczas pożaru (I)
Odporność ta jest istotna łącznie z ramami, sposobem zamocowania oraz z innymi elementami konstrukcji. Szkła tego typu spełniają wymagania polskiej normy, według której w wymaganym czasie 30, 60 i 90 minut średni wzrost temperatury na powierzchni nie nagrzewanej szkła wynosi nie więcej niż 150 K.
Szkło tego typu może być stosowane w przezroczystych ściankach działowych, drzwiach ognioodpornych, do przeszkleń fasad lub jako efektowne oszklenie dachu oraz wszędzie tam gdzie przepisy wymagają oszklenia klasy F. Szkło tego typu oprócz bariery mechanicznej dla ognia i dymu stanowi również barierę dla promieniowania cieplnego od pożaru. Szkła ognioodporne mogą być łączone z innymi rodzajami szkła.
Klasyfikacja szkła ognioochronnego znajduje się w normie PN-EN 357:2002 „Szkło w budownictwie. Ognioodporne elementy oszkleniowe z przezroczystych lub przejrzystych wyrobów szklanych. Klasyfikacja ognioodporności”. Norma ta zastąpi normę PN-B-2851:1990.
Normy Polskie (PN) a Normy Europejskie (EN).
Lista norm zharmonizowanych z dyrektywą 89/106/EWG na 14 lutego br. obejmowała
71 norm europejskich z których żadna nie dotyczy szkła i wyrobów ze szkła (wyjątek stanowią materiały izolacyjne ze szkła piankowego). Dyrektywa 89/106/EWG przewiduje objęcie normami zharmonizowanymi około 500 grup wyrobów, które maja istotne znaczenie dla Wymagań Podstawowych stawianych obiektom budowlanym i ich częściom.
W przypadku wyrobów ze szkła CEN ma możliwość wykorzystania istniejących i wprowadzonych do wielu krajowych systemów normalizacyjnych norm EN serii 572, 12534, 1096 jako punktu wyjścia do opracowania norm zleconych do opracowania przez Komisje Europejską.
Nadanie normie statusu normy zharmonizowanej z dyrektywą następuje po publikacji komunikatu Komisji Europejskiej w Dzienniku Urzędowym UE. Komunikat określa te dwie daty:
- datę początku okresu przejściowego, od której jest możliwe prowadzenie oceny zgodności według normy zharmonizowanej i oznakowanie wyrobu znakiem CE
- datę końca okresu przejściowego, po której oznakowanie wyrobu objętego normą zharmonizowaną znakiem CE jest obowiązkowe
W okresie przejściowym producent decyduje, czy chce poddać się procedurom prowadzącym do oznakowania wyrobu znakiem CE czy też chce zachować dotychczas zdobyte prawa i legitymować się krajowym certyfikatem czy krajowym znakiem zgodności.
Z danych CEN o normach w trakcie ankietyzacji i ratyfikacji nie znajduje się jeszcze żadna norma dotycząca szkła budowlanego chociaż docierają informacje, że protokoły harmonizujące normy europejskie dotyczące wyrobów szklanych mają ukazać sie do końca bieżącego roku.
Podsumowanie
Wymagania inwestorów, instytucji ubezpieczających stwarzają zapotrzebowanie na potwierdzenie badaniami odporności mechanicznej szyb na atak zewnętrzny. Szyby te przydatne są do oszklenia witryn hoteli, biur, obiektów handlowych o znacznej wartości chronionej oraz okien willi i aptek. Szyby o zwiększonej odporności na włamanie klasy P5A i P6 B mogą być stosowane do oszklenia muzeów, sklepów z antykami, galerii sztuki, sal operacyjnych banków, kantorów wymiany walut, sklepów o dużej wartości chronionej.
Szyby klasy P7B i P8B posiadają najwyższy stopień odporności na włamanie i przeznaczone mogą być do szklenia zakładów i sklepów jubilerskich, banków, wystaw obiektów handlowych o dużej wartości chronionej, do szklenia obiektów specjalnych itp. Oszklenia szybami ochronnymi podnoszą estetykę pomieszczeń oraz okien i witryn budynków i obiektów handlowych.
Szyby odporne na ostrzał z broni palnej i działanie fali detonacyjnej przeznaczone są m.in. do oszkleń budynków administracji państwowej, central telefonicznych, samochodów do przewozu pieniędzy, central komputerowych banków, boksów kasowych, zakładów karnych, obiektów militarnych i innych o szczególnym zagrożeniu ostrzałem lub wybuchem. Ramy i elementy mocujące szyby antywłamaniowe i kuloodporne powinny być odporne na atak zewnętrzny w sposób nie mniejszy niż szyba.
Z prac Komisji Europejskiej wynika, że szyby ochronne budowlane, szyby odporne na ostrzał z broni palnej i na działanie fali uderzeniowej podczas eksplozji materiału wybuchowego a także szyby bezpieczne będą wytwarzane w oparciu o normy zharmonizowane z dyrektywą, a ich obowiązkowe oznaczanie znakiem CE będzie wymagało badań wykonanych przez stronę trzecią to znaczy przez notyfikowane w Unii Europejskiej laboratorium badawcze
mgr inż. Tadeusz Tarczoń
Instytut Szkła i Ceramiki
Oddział w Krakowie
Rys. 1 Stanowisko do badania siatki spękań
Rys. 2 Stanowisko do badania wytrzymałości szkła elementem z oponami
Rys. 3 Stanowisko do badania wytrzymałości szkła na uderzenia młota i siekiery
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
Więcej informacji: Świat Szkła 9/2003