Właściwości ruchomych przegród budynków mające podwyższoną odporność na włamanie, tj. okien i drzwi, powinny być stwierdzone odpowiednim certyfikatem (lub świadectwem kwalifikacyjnym) świadczącym o klasie odporności na włamanie, uzyskanej w wyniku badań. Normą krajową opisującą metody badań odporności drzwi na włamanie jest PN-90/B-92270 Elementy i segmenty ścienne metalowe. Drzwi o zwiększonej odporności na włamanie - klasy ''C''. Wymagania i badania uzupełniające.
Podstawy klasyfikacji
Norma ta nie wystarcza dla wszystkich zagadnień związanych z drzwiami o podwyższonej odporności na włamanie. Bowiem drzwi klasy ''C'', instalowane jako wewnętrzne wejściowe do mieszkań w budynkach wielorodzinnych, są w pewnych przypadkach losowych zbyt trudne do sforsowania (np. dla straży pożarnej w razie pożaru), a jednocześnie zbyt słabe jako drzwi zewnętrzne w budynkach użyteczności publicznej (np. w określonych zastosowaniach w obiektach handlowych lub przemysłowych).
Norma powstała czternaście lat temu i wówczas planowano opracowanie kolejnych norm dla drzwi ''słabszych'' i ''mocniejszych'' od klasy ''C''. Ale dopiero niedawno powstały tzw. ''Ustalenia aprobacyjne ITB'' dla drzwi klas ''A'' i ''B'', powstałe ''ad hoc'' przez obniżenie wartości obciążeń statycznych i dynamicznych w stosunku do klasy ''C''. Nie ma natomiast krajowych kryteriów dla drzwi ''mocniejszych'' od drzwi klasy ''C''. Nie ma także normy PN dla okien o zwiększonej odporności na włamanie.
Tabela 1. Kryteria kwalifikacyjne odporności okien i drzwi na włamanie
Wydawane dotychczas świadectwa kwalifikacyjne odporności drzwi na włamanie bazują na badaniach przeprowadzonych wg powyższej normy PN lub normy niemieckiej DIN 18054, a podstawą świadectw dla okien była norma niemiecka DIN 18103.
Coraz częściej są u nas stosowane w badaniach odporności na włamanie projekty norm europejskich obejmujące okna, drzwi i żaluzje:
- ENV 1627:1999 – wprowadza sześć klas odporności na włamanie (od „1” do „6”) oraz podaje zróżnicowane wartości stosowanych obciążeń statycznych i dynamicznych,
- ENV 1628:1999 – opisuje metody badań obciążeniami statycznymi,
- ENV 1629:1999 – opisuje metody badań obciążeniami dynamicznymi,
- ENV 1630:1999 – podaje metodę badania z użyciem narzędzi oraz odpowiednie dla danej klasy odporności zestawy narzędzi.
Powyższe normy zostały opracowane przez komisję normalizacyjną CEN/ TC 33 i oczekuje się ich ustanowienie w 2006 r. Przyjęcie ich przez PKN pozwoli ujednolicić wymagania, metody badań oraz klasyfikację odporności na włamanie na rynku polskim.
Kryteria kwalifikacyjne odporności okien i drzwi na włamanie
Kryteria kwalifikacyjne odporności na włamanie okien i drzwi, z uwzględnieniem rodzaju budynków oraz zakładanego wyposażenia i doświadczenia potencjalnego sprawcy próby włamania podaje norma ENV 1627:1999.
Definicje i określenia
Odporność na włamanie – jest to właściwość wyrobu polegająca na przeciwstawieniu się próbom jego otwarcia, nie wyłączając przy tym uszkodzenia bądź zniszczenia, w celu przedostania się do przestrzeni chronionej.
Okno i drzwi o podwyższonej odporności na włamanie – są to ruchome przegrody, które w stanie wbudowanym, zamkniętym i zaryglowanym przeciwstawiają się próbom ich otworzenia, nawet prowadzącym do uszkodzenia lub zniszczenia w celu przedostania się do przestrzeni chronionej.
Przemoc fizyczna – jest to użycie siły fizycznej bez użycia narzędzi, tj. uderzenie pięścią, uderzenie ramieniem, kopnięcie nogą, naskoczenie, lub z użyciem narzędzi, takich jak wkrętak, łom, młotek, siekiera, wiertarka itp.
Czas oporu – jest to czas, w którym okno lub drzwi poddawane przemocy fizycznej, przeciwstawiają się próbom ich otwarcia lub wykonania w nich otworu umożliwiającego przedostanie się do przestrzeni chronionej. Czas oporu jest sumą przedziałów czasowych stosowania przemocy fizycznej, gdy siła fizyczna lub narzędzie oddziałuje na badany wyrób.
Czas na zmianę narzędzia – ten czas dotyczy także wymianę zużytej części (np. wiertła, brzeszczotu), jest zawsze krótszy niż 5 s i nie jest liczony jako przerwa w czasie stosowania przemocy fizycznej.
Czas spoczynku – są to przerwy podczas badania na odpoczynek, wybór miejsca badania lub sposobu badania. Przerwy są dopuszczalne, a ich czas nie jest wliczony do czasu oporu.
Czas obserwacji – jest to czas potrzebny na obserwację przebiegu badania lub podjęcia decyzji o dalszym sposobie stosowania przemocy fizycznej. Czas obserwacji nie jest składnikiem czasu oporu.
Całkowity czas badania – jest sumą czasów oporu, spoczynku, zmiany narzędzia i czasów obserwacji.
Otwór umożliwiający wejście – jest jednym z celów badania (obok otwarcia drzwi).
Jest nim jeden z niżej podanych:
- w kształcie prostokąta o wymiarach 400x250 mm,
- w kształcie elipsy o wymiarach 400x300 mm,
- w kształcie koła średnicy 350 mm.
Wymagania i metody badań okien i drzwi o podwyższonej odporności na włamanie
Uwagi ogólne
Badania powinny być przeprowadzone na stanowisku badawczym spełniającym wymagania określone w normach ENV 1628:1999 i ENV 1629:1999. Normy te podają także wykazy narzędzi pomiarowych i wymaganą dokładność.
Dokładność pomiaru zastosowanych przyrządów pomiarowych powinna być następująca:
- w pomiarach wartości obciążeń ±2%
- w pomiarach przemieszczeń ±0,1 mm
- w pomiarach czasu ±5 s
- w pomiarach wilgotności drewna ±2%
- w pomiarach temperatury ±1 K
Temperatura w laboratorium podczas badania powinna zawierać się w przedziale 15÷30oC, a wilgotność względna 40÷60%.
Obiekty badań
Producent powinien określić następujące cechy obiektu badań:
- wymiary (lub szereg wymiarów),
- klasę odporności, którą chce uzyskać,
- stronę (lub strony) agresji.
Wymagana jest następująca dokumentacja techniczna:
- rysunki techniczne pokazujące szczegóły konstrukcyjne obiektu badań,
- rysunki techniczne pokazujące sposoby zamknięcia i zaryglowania,
- wykaz części składowych,
- instrukcja montażowa.
Okno i drzwi powinny być przygotowane do badań przez zamocowanie ich w sztywnej ramie w sposób zgodny z instrukcją montażową.
Przykłady zamocowania przedstawia rys. 1.
Rys. 1. Przykłady zamocowania obiektów badań
Identyfikacja obiektu badań – materiały składowe wyrobu
Identyfikacja części składowych obiektu badań powinna być przeprowadzona na podstawie dokumentacji producenta. Powinien być podany rodzaj: materiałów ościeżnicy, skrzydła, rodzaju oszklenia, rodzaje okuć, uszczelki. Powinne być podane nazwy części, ich numery katalogowe, nazwa producenta, ilość sztuk.
Materiały składowe powinny być określone w dokumentacji technicznej. Materiały te powinny spełniać wymagania norm przedmiotowych lub aprobat technicznych. Jakość tych materiałów powinna być potwierdzona deklaracją zgodności wydaną przez producenta lub certyfikatem zgodności wydanym przez jednostkę akredytowaną przez Polskie Centrum Akredytacji.
Okucia (zawiasy, zamki, rygle itp.)
Okucia powinny mieć potwierdzoną badaniami określoną odporność na włamanie, dostosowaną do klasy odporności. Zalecane rodzaje okuć i ich klasy odporności wg norm EN podaje szczegółowo załącznik „C” normy ENV 1627:1999.
Okucia powinny być objęte normami PN, PN-EN lub aprobatami technicznymi wydanymi przez upoważnioną w tym zakresie jednostkę aprobacyjną.
Zgodność okuć normą lub z aprobatą techniczną powinna być potwierdzona deklaracją zgodności wydaną przez producenta okuć lub certyfikatem zgodności wydanym przez jednostkę akredytowaną przez Polskie Centrum Akredytacji.
Oszklenie
Oszklenie powinno spełniać wymagania normy PN-EN 356:2000. Producent oszklenia powinien mieć dla swojego wyrobu aktualny certyfikat zgodności, wydany przez jednostkę akredytowaną przez Polskie Centrum Akredytacji. Oszklenie powinno być dostosowane do klasy odporności na włamanie.
Tabela 2. Dobór oszklenia
Uszczelki
Do uszczelniania styku skrzydła z ościeżnicą oraz osadzenia szyby powinny być stosowane uszczelki o kształtach i wymiarach zgodnych z dokumentacją systemową.
Materiał z którego wykonywane są uszczelki powinien spełniać wymagania odpowiednich norm przedmiotowych. Jakość uszczelek powinna być potwierdzona deklaracją zgodności wydaną przez producenta lub certyfikatem zgodności wydanym przez jednostkę akredytowaną przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji.
Wymaganie i badanie odporności na obciążenia statyczne (wg ENV 1628:1999)
Obiekt badań, w wyniku badania obciążeniami statycznymi nie powinien ulec zniszczeniu ani nie powinny być przekroczone dopuszczalne odkształcenia określone normą. Obciążenie przykłada się prostopadle do skrzydła przez przyrządy, których powierzchnia oddziałująca na skrzydło ma kształt prostokąta o wymiarach 5x10 cm (z wyjątkiem przyrządu w kształcie litery „U” stosowanego w badaniu rejonu zamka, mającego dwie powierzchnie o wymiarach 5x5 cm). Wielkościami mierzonymi są odkształcenia skrzydła i ościeżnicy.
Tabela 3. Wartości obciążeń statycznych i dopuszczalne odkształcenia
Obciążenie powinno narastać liniowo w ciągu 60 s, przez następne 60 s powinno być utrzymywane na osiągniętym poziomie, a przez kolejne 60 s powinno maleć do zera. Obciążane są miejsca zaryglowania, rejon zamków i zawiasów. Obciążanie miejsc pomiędzy punktami zaryglowania przeprowadza się gdy odległość pomiędzy tymi punktami przekracza 400 mm.
Miejsca przyłożenia obciążeń są pokazane w normie ENV 1628:1999. Przykład przedstawiają rysunki 2 i 3.
Wymagania i badanie odporności na obciążenia dynamiczne
Obiekt badań, w wyniku badania obciążeniami dynamicznymi nie powinien ulec zniszczeniu, umożliwiającemu wejście do przestrzeni chronionej. Naroża i geometryczny środek skrzydła są obciążane udarowo dużym ciałem miękkim. Położenie miejsc uderzeń przedstawiają rysunki 4 i 5.
Rys. 5. Obciążanie dynamiczne drzwi
Rys. 6. Badanie odporności na obciążenia dynamiczne
Narzędziem udarowym jest duże ciało miękkie wg ENV 1629:1999 mające masę 30 kg, wykonane w postaci worka skórzanego średnicy 350 mm, wypełnionego suchym piaskiem. Narzędzie udarowe powinno spadać ruchem wahadłowym z wysokości podanych w tabeli 4 – jednokrotnie w naroża skrzydła i trzykrotnie w środek geometryczny.
Tabela 4. Wartości przykładanych obciążeń dynamicznych
Przerwa pomiędzy uderzeniami w kolejne miejsca powinna wynosić ok. 60 s.
Dla klas odporności „4”÷„6” nie przeprowadza się badania obciążeniami dynamicznymi. Oczekiwany wynik osiągnięto już w badaniu obciążeniami statycznymi, których wartość jest większa od obciążeń dynamicznych, ponieważ czas oddziaływania obciążeń dynamicznych wynosi 20÷40 ms, natomiast czas oddziaływania w badaniu obciążeniami statycznymi wynosi 60 s.
Wymaganie i badanie odporności na próbę włamania z użyciem narzędzi
Badanie z użyciem narzędzi jest przeprowadzane po badaniach obciążeniami statycznymi i dynamicznymi. Badaniu może być poddany obiekt uprzednio badany obciążeniami statycznymi i dynamicznymi, jeżeli nie wystąpiły uszkodzenia mogące mieć wpływ na wynik badania z użyciem narzędzi.
Dla klasy odporności „1” nie przeprowadza się badań z użyciem narzędzi.
Badanie prowadzone jest aż do osiągnięcia celu badań tj. aż do otwarcia obiektu badań lub wykonania jednego z następujących otworów:
- w kształcie prostokąta o wymiarach 400x250 mm,
- w kształcie elipsy o wymiarach 400x300 mm,
- w kształcie koła średnicy 350 mm.
Jeżeli w ciągu określonego czasu, badanie nie doprowadziło do otwarcia lub wykonania otworu umożliwiającego wejście, to wynik badania jest pozytywny dla uzyskania odpowiadającej temu czasowi klasy odporności na włamanie.
Badanie wykonuje zespół pracowników laboratorium:
- kierownik zespołu nadzorujący przebieg badania i protokołujący wyniki,
- laborant wykonujący pomiary czasów podczas badania,
- laborant przeprowadzający próbę włamania ręcznego i wybrane narzędzia, starający się w jak najkrótszym czasie obiekt badań otworzyć lub wykonać otwór o wyżej podanych wymiarach.
Badający znają szczegóły konstrukcyjne oraz wyniki badań statycznych i dynamicznych.
Badający typują przypuszczalnie najsłabsze miejsca badanego obiektu, określają sposób działania i wybierają odpowiednie narzędzia, stosownie do klasy odporności, o którą ubiega się obiekt badań.
Badanie przez cały czas trwania powinno być przeprowadzone na najwyższym możliwym poziomie intensywności działania. W trakcie badania, badający może zmieniać narzędzia i miejsca oddziaływania.
Przerwy na odpoczynek, zmianę narzędzi lub na podjęcie decyzji o sposobie działania są dopuszczalne ale ich czas nie wlicza się do czasu badania.
Czasy badania, oznaczenie odpowiedniego zestawu narzędzi oraz klasy odporności przedstawia tabela 5.
Tabela 5. Klasyfikacja pod względem odporności na włamanie w badaniu z użyciem narzędzi
Zestawy narzędzi do badań odporności na włamanie (wg załącznika A normy ENV 1630:1999)
Zestaw „A”
- wkrętak płaski – długość 260 mm, szerokość końcówki 10 mm,
- wkrętak płaski – długość 375 mm, szerokość końcówki 16 mm,
- klin z twardego drewna lub z tworzywa sztucznego o wymiarach: długość 200 mm, szerokość 80 mm, szerokość ostrza 40 mm,
- klucz hydrauliczny – długość 240 mm,
- klucz do rur – długość 240 mm.
Zestaw „B”
- łapka do wyciągania gwoździ – długość 710 mm,
- wkrętak płaski – długość 375 mm, szerokość końcówki 16 mm.
Zestaw „C”
- młotek – długość 300 mm, masa 1,25 kg,
- siekiera – długość 350 mm,
- nożyce do cięcia prętów – długość 460 mm,
- przecinak – długość 250 mm, szerokość ostrza 30 mm,
- dłuto – długość 350 mm, szerokość ostrza 30 mm,
- ręczna piła ramowa metalowa z brzeszczotem do cięcia stali (HSS),
- ręczna piła miniaturowa z brzeszczotem do cięcia stali (HSS),
- wiertarka elektryczna – moc 320 / 160 W,
- kpl. wierteł do stali (HSS) – max. średnica Φ10 mm,
- nożyce do cięcia blachy, lewe i prawe – długość 260 mm.
Zestaw „D”
- wyrzynarka elektryczna – moc 550 / 335 W z kpl. piłek,
- piła elektryczna – moc 900 / 520 W z kpl. pił,
- rura – przedłużacz – max. długość 500 mm,
- wiertarka elektryczna – moc 600 / 310 W,
- kpl. wierteł do stali (HSS/HM) – max. średnica Φ13 mm,
- wiertło koronowe o stali (HSS/HM) – max. średnica Φ50 mm,
- szlifierka kątowa – moc 1000 / 575 W, średnica tarczy Φ125 mm.
Zestaw „E”
- wiertarka – moc 1050 / 620 W,
- szlifierka kątowa – moc 1900 / 1175 W, średnica tarczy Φ230 mm.
Zestaw uzupełniający
- kpl. wkrętaków płetwowych – dł. 220 mm, szerokość płetwy 6 mm,
- nóż – długość klingi 120 mm,
- liny stalowe: Φ3 mm i Φ4 mm, dł. ~ 25 m,
- pinceta,
- latarka,
- kpl. kluczy płaskich /oczkowych do śrub 6kt – max. długość 180 mm,
- nożyce – max. długość 200 mm,
- kpl. kluczy imbusowych – max. długość 120 mm,
- kpl. przebijaków,
- młotek – masa 200 g.
Ocena wyników badań.
Przenoszenie wyników badań na obiekty o innych wymiarach
Wynik badania mogą być przeniesione na okna i drzwi mające inne wymiary, których zakres przedstawiają rysunki 7 i 8, pod następującymi warunkami:
- identyczność konstrukcji i części składowych,
- niezmienione odległości „A” zaryglowań od naroży,
- liczba miejsc zaryglowań może być zmieniona lecz odległości pomiędzy nimi nie mogą być większe niż w obiekcie badań.
Rys. 8. Przenoszenie wyników badań na inne drzwi
mgr inż. Jan Matraś
Instytut Techniki Budowlanej
Normy
1. DIN V ENV 1627:1999 Fenster, Türen, Abschlüsse – Einbruchhemmung – Anforderungen und Klassifizierung. Deutsche Fassung EN V 1627 : 1999 (April 1999)
2. DIN V ENV 1628:1999 Fenster, Türen, Abschlüsse – Einbruchhemmung – Prüfverfahren für die Ermittlung der Widerstandsfähigkeit unter statischer Belastung. Deutsche Fassung ENV 1627 : 1999 (April 1999)
3. DIN V ENV 1629:1999 Fenster, Türen, Abschlüsse – Einbruchhemmung – Prüfverfahren für die Ermittlung der Widerstandsfähigkeit unter dynamischer Belastung. Deutsche Fassung ENV 1627 : 1999 (April 1999)
4. DIN V ENV 1630:1999 Fenster, Türen, Abschlüsse – Einbruchhemmung – Prüfverfahren für die Ermittlung der Widerstandsfähigkeit gegen manuelle Einbruchversuche. Deutsche Fassung ENV 1627 : 1999 (April 1999)
patrz też:
- Okna, drzwi, żaluzje, zasłony i inne zamknięcia kuloodporne, Część 2 , Wojciech Dąbrowski, Świat Szkła 3/2006
- Okna, drzwi, żaluzje, zasłony i inne zamknięcia kuloodporne, Część 1 , Wojciech Dąbrowski, Świat Szkła 2/2006
więcej informacji: Świat Szkła 3/2006