Bardzo często spotykamy się z niewłaściwym doborem szkła budowlanego do funkcji użytkowych, jakie ma ono pełnić. Dowolność interpretacji potocznych określeń, nieznajomość normatywnych definicji i brak fachowej wiedzy prowadzi często do konfliktów i nieporozumień w relacjach pomiędzy inwestorem, wykonawcą prac i odbiorcą. W Polsce często problem ten dotyczy stosowanego w budownictwie szkła bezpiecznego i szkła ochronnego. O ile w praktyce do szkła bezpiecznego zaliczamy pojedyncze szkło hartowane, szkło zwykłe klejone, lub szkło klejone będące laminatem ze zwykłego szkła odprężonego i szkła hartowanego, to w przypadku szkła ochronnego spotykamy się najczęściej tylko ze zwykłym szkłem klejonym.
Bardzo często się zdarza, że budowa szkła bezpiecznego jest identyczna pod względem zastosowanych komponentów, jak szkła ochronnego. Dotyczy to w szczególności grubości, rodzaju jak i ilości zastosowanych elementów składowych.
Czy zatem można powiedzieć, że w tym przypadku szkło bezpieczne jest tym samym, co szkło ochronne? Otóż pod względem budowy – tak, ale nie pod względem funkcji, jakie ma ono pełnić.
Fakt ten często wykorzystywany jest przez wykonawców, zwłaszcza w przypadkach niedokładnego sprecyzowania zamówienia ze strony inwestora.
Dla zobrazowania tego problemu w dalszej części opiszę najczęściej występujące sytuacje, jednak wcześniej należy opisać powszechnie obowiązujące normy z zakresu szkła bezpiecznego i szkła ochronnego.
Podstawą wyjaśnienia różnicy pomiędzy tymi dwoma asortymentami, powszechnie stosowanych szkieł budowlanych, jest interpretacja obecnie obowiązujących norm dotyczących tego typu wyrobów.
Wymagania i definicje dla tego rodzaju szkieł regulują zapisy norm:
- PN-EN 12600:2004: Szkło w budownictwie. Badanie wahadłem. Udarowa metoda badania i klasyfikacja szkła płaskiego.
Badania prowadzone wg tej normy mają na celu sklasyfikowanie w/w szkła pod kątem bezpieczeństwa osób na skutek zranienia ich w sytuacji jego przypadkowego rozbicia. Klejone szkła tego typu, na podstawie przeprowadzonych badań przy użyciu uderzającego w nie wahadła, zaliczyć można ogólnie do klasy „B”, a w zależności od wysokości, przy której ulegną rozbiciu, bądź też nie rozbiją się wcale – do klas: 1(B)1, 2(B)2, 3(B)3.
- PN-EN 356: 2000: Szkło w budownictwie. Szyby ochronne. Badania i klasyfikacja odporności na ręczny atak.
W normie tej opisano udarowe metody symulujące rozmyślne działanie człowieka z zamiarem wykonania otworu w szybie (o wymiarach 40x40 cm), z użyciem trzymanych w rękach narzędzi lub rzucanymi przedmiotami.
W zależności od stosowanej metody badawczej (uderzenie kulą lub uderzenie młotem i siekierą), norma ta klasyfikuje szyby ochronne do odpowiednich klas:
W przeciwieństwie do szyb bezpiecznych, minimalizujących skutki zranienia w przypadku ich przypadkowego rozbicia, stosowanie szyb ochronnych ma na celu ochronę mienia znajdującego się wewnątrz pomieszczeń. Wskazują na to zapisy: „wprowadzenia z odsyłaczami” na stronie 3 normy
PN-EN 356, które przywołano poniżej:
„Wprowadzenie
Na podstawie niniejszej normy ocenia się szyby ochronne, które bardziej znane są jako antybandyckie N2 i antywandalowe N2 wyroby oszkleniowe ...zastosowano odrębne metody badań” (chodzi tu o metodę uderzenia kulą 4,11 kg i młotem i siekierą)
„...Kojarzenie którejkolwiek metody z określeniami „antybandyckie” lub „antywandalowe” nie jest zamierzone, zwłaszcza że terminy te mogą być swobodnie definiowane, a ich definicje w znacznym stopniu się pokrywają”.
U dołu strony 3 normy PN-EN 356, znajduje się wytłumaczenie odsyłacza N2 o treści:
„ N2) Odsyłacz krajowy: W Polsce takie szyby znane są jako „antywłamaniowe” ”.
Szyby te, bowiem mają za zadanie stawić opór sile na krótki czas, opóźniając tym samym dostęp osób do chronionej przestrzeni.
Z przywołanej powyżej treści normy PN-EN 356, a w szczególności z odsyłacza ”N2)” wynika, że wszystkie szyby ochronne od klasy P1A do P5A i od P6B do P8B należą (z racji pełnionej funkcji) do grupy szyb potocznie nazywanymi szybami „antywłamaniowymi”.
Należy przy tym zaznaczyć, że słowo „antywłamaniowe” nie występuje nigdzie w nazewnictwie normowym, a pojawiające się w literaturze ma charakter zbyt ogólny i niejednoznaczny, właściwie niefachowy.
Zastosowanie bowiem, nawet szyb o największej klasie wytrzymałości (np.P8B), nie gwarantuje pełnej ochrony przed włamaniem. W większości przypadków włamanie jest bowiem kwestią czasu, który opóźniają omawiane szyby ochronne.
Nie mniej jednak z uwagi na bardzo powszechnie stosowanie nazewnictwa typu: „szyby antywłamaniowe” lub „szyby pancerne” w Polsce nazewnictwo te przyjęto, jako zasadne, a w dalszej części przywołano kolejną jego interpretację.
W Polsce najczęściej klejone szyby ochronne o klasie wytrzymałości P1A÷P4A wykonywane są w układzie trójwarstwowym, tj. dwie tafle szkła (zwykle o grubości 4 mm każda) sklejone warstwą pośrednią (folią PVB, rzadziej żywicą). Wyższą klasę uzyskuje się poprzez dodanie kolejnej warstwy pośredniej, najczęściej folii PVB. Z uwagi na bardzo ostre wymagania wytrzymałościowe (9 uderzeń kulą z wysokości 9 m) szyby o klasie P5A w Polsce nie są praktyczne produkowane, a ich budowa, wytrzymałość i koszty ich uzyskania zbliżone są do szyb o klasie P6B. Stąd też wielu producentów rezygnuje z tego asortymentu w swoje ofercie.
Jeśli chodzi o szyby ochronne o klasie wytrzymałości P6B÷P8B, to są one wykonywane najczęściej w układzie wielowarstwowym, tj. minimum trzy tafle szkła sklejone ze sobą warstwami pośrednimi (folią PVB lub żywicą). W przypadku wyższych klas P7B i P8B ilość tafli szkła i warstw pośrednich jest znacznie większa.
Jeśli mowa już o tzw. „antywłamaniowej” funkcji szkieł ochronnych, to producenci tego typu oszkleń, „antywłamaniową” szybą nazywają szyby posiadające klasę wytrzymałości od P6B wzwyż (najczęściej zbudowaną ze wspomnianych już minimum trzech tafli szkła).
Ta interpretacja „antywłamaniowego” charakteru oszkleń P6B÷P8B różni się od „antywłamaniowego” znaczenia przypisywanego szybom P1A÷P8B we wspomnianym już zapisie normy PN-EN 356. Poniekąd interpretacja producentów jest w dużej mierze zasadna, ponieważ szybę o klasie P1A z użyciem narzędzi można sforsować w zaledwie parę chwil (nawet do 2 minut), co jest już niemożliwe w przypadku szyby o klasie P6B. Tu czas potrzebny na sforsowanie szyby może wydłużyć się nawet do pół godziny, gwarantując bezpieczeństwo mienia na czas dojazdu agencji ochrony czy też policji.
Zdarza się często, że już na etapie projektu inwestorzy nie precyzują, jaką klasę wytrzymałości powinny spełniać oszklenia, wymieniając jedynie zbyt ogólne stwierdzenie, że mają być „antywłamaniowe” lub też bezpieczne. Prowadzi to do wielu konfliktów pomiędzy zamawiającym, a wykonawcą. W tego typu sprawach inwestor, używając potocznego terminu „antywłamaniowe”, ma na myśli szyby ochronne o klasie wytrzymałości od np. P4A wzwyż, negując tym samym antywłamaniowy charakter szyb ochronnych o klasie wytrzymałości P1A, P2A i P3A. Bierze się to stąd, że w praktyce firmy ubezpieczeniowe nie chcą ubezpieczać mienia w budynkach oszklonych szybami w klasie wytrzymałości P1A÷P3A, twierdząc, iż charakter antywłamaniowy zapewniają szyby od klasy P4A wzwyż.
Powstaje zatem pytanie: na jakiej podstawie inwestorzy, czy firmy ubezpieczeniowe dokonują takiej klasyfikacji? Czy zatem istnieje jakiś przepis, dokument, który to stwierdza? Jeśli tak, to inwestor, czy firma ubezpieczeniowa powinna uargumentować swoje zdanie stosownymi przepisami, przedkładając je do wiadomości zainteresowanym stronom.
Do innej sytuacji dochodzi, kiedy inwestor żąda zastosowania szkła ochronnego w klasie wytrzymałości P2A. Najczęściej klasę taką uzyskują szyby klejone, zbudowane z dwóch tafli szkieł o grubości 4 mm, sklejonych dwoma warstwami foli PVB o grubości jednej warstwy 0,38 mm.
W branży szklarskiej szyba taka oznakowana jest najczęściej symbolem: 44.2 lub 4.4.2.
Zdarza się, że wykonawca nie posiada świadectwa kwalifikacyjnego stwierdzającego ochronny charakter szyby w klasie P2A na uderzenie kulą, ale posiada świadectwo badań szkła bezpiecznego o tej samej budowie (44.2) na bezpieczny charakter szyby w klasie 1(B)1 na uderzenie wahadłem - twierdząc, że jest to takie samo szkło. Owszem, pod względem budowy tak, jednak zostało one przebadane wg odmiennej metodyki, uzyskując właściwość inną od tej, jaką powinna posiadać szyba ochronna. Skąd bowiem mamy pewność, że klejona szyba bezpieczna o tej samej budowie, co szyba ochronna, będzie posiadać klasę wytrzymałości P2A – skoro na klasę tę nie została przebadana?
W omawianym przypadku takie tłumaczenie wykonawcy jest bezpodstawne i wymijające, bowiem na obiekt wykonawca powinien dostarczyć wyrób spełniający wymagania stawiane przez inwestora – w tym przypadku szkło o klasie P2A wraz ze świadectwem potwierdzającym jego klasę.
Do tej samej sytuacji dochodzi często również w drugim kierunku (inwestor żąda szyby o klasie 1(B)1 – a wykonawca dostarcza szybę o klasie P2A), tłumacząc się podobnie.
Rzadziej dochodzi też do sytuacji, w której powinno się zastosować bezpieczne szkło klejone, a w jego miejsce montuje się bezpieczne szkło hartowane. W przeciwieństwie do szkła klejonego, rozbicie szkła hartowanego, celowe lub nieświadome, bądź samoistne, powoduje powstanie wolnego, niczym niezabezpieczonego obszaru, w najlepszym przypadku ograniczonego tylko barierką.
Stwarza to zagrożenie w miejscach przebywania ludzi, zwłaszcza na dużych wysokościach, takich jak: balkony, tarasy, piesze ciągi komunikacyjne czy kabiny windowe.
Stosowanie szkła bezpiecznego i szkła ochronnego powinno być zgodne z obowiązującymi normami, wytycznymi i zasadami bezpieczeństwa. Zawsze należy w sposób jasny stawiać wymagania co do własności użytkowych wyrobu i żądać udokumentowanego potwierdzenia tych parametrów.
Zamiast posługiwać się zbyt ogólnym pojęciem „antywłamaniowe”, powinno się jednoznacznie wskazać na zastosowanie szyb o danej klasie wytrzymałości, przez co wszystkie strony unikną niepotrzebnych sporów.
mgr inż. Tomasz Zduniewicz
ICiMB
Oddział w Krakowie
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym
patrz też:
- Szyby antywłamaniowe – czy istnieją? , Świat Szkła - portal
- Szyby zespolone w zastosowaniach specjalnych , Wojciech Dąbrowski, Świat Szkła 2/2008
- Parametry techniczne nowoczesnych przegród szklanych. Część 4 , Zbigniew Respondek, Świat Szkła 1/2008
- Szkła budowlane o podwyższonej wytrzymałości , Wojciech Korzynow, Świat Szkła 11/2007
oraz:
- Produkcja, wymagania i badania szkła warstwowego , Tadeusz Tarczoń, Świat Szkła 9/2008
- Okna, drzwi, żaluzje, zasłony i inne zamknięcia kuloodporne, Część 2 , Wojciech Dąbrowski, Świat Szkła 3/2006
- Okna, drzwi, żaluzje, zasłony i inne zamknięcia kuloodporne, Część 1 , Wojciech Dąbrowski, Świat Szkła 2/2006
- Technologia wytwarzania oraz badania szkła hartowanego i laminowanego Część 2 , Tadeusz Tarczoń, Świat Szkła 5/2005
- Technologia wytwarzania oraz badania szkła hartowanego i laminowanego Część 1 , Tadeusz Tarczoń, Świat Szkła 4/2005
więcej informacji: Świat Szkła 9/2010
inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne