Mieszkanie jest podstawową potrzebą człowieka, której charakter zmienia się z wiekiem. Innej powierzchni mieszkania będzie potrzebować student, młode małżeństwo z dwójką dzieci, czy osoba w wieku podeszłym mieszkająca samotnie.
To właśnie na ostatnim etapie życia mamy najbardziej rozbudowane potrzeby odnośnie mieszkań, bowiem to w nich, jako osoby nieaktywne zawodowo, spędzamy najwięcej czasu. Odpowiednie warunki mieszkaniowe, minimalizujące ryzyka groźnych wypadków, są bardzo ważne dla bezpieczeństwa osób starszych.
Oznaczają też pokaźne oszczędności w systemie opieki zdrowotnej i społecznej państwa. Ponadto, funkcjonalne i ergonomiczne wyposażenie mieszkania może znacząco podnieść zarówno bezpieczeństwo, jak i komfort użytkowania przez osobę starszą, przez co taka osoba pozostaje dłużej samodzielną co z kolei wpływa bardzo pozytywnie na jej stan psychiczny i ogólna kondycję zdrowotną.
Wzorcowe Mieszkanie Seniora – salon, źródło: www.mimowieku.pl
Polskie społeczeństwo bardzo szybko się starzeje. W chwili obecnej ¼ populacji kraju jest w wieku powyżej 60 lat, jednak już za niespełna 20 lat udział ten wzrośnie aż do 1/3. Warto zaznaczyć, że tak intensywny wzrost udziału ludzi starych nie ma precedensu w krajach zachodnich, w których to proces starzenia się przebiega dłużej, ale też znacznie wolniej niż u nas.
Według prognoz demograficznych w roku 2050 Polska będzie krajem demograficznie starszym od Niemiec. Średni wiek wyniesie u nas 52 lata, zaś u naszego zachodniego sąsiada lekko przekroczy 50 lat.
Niemcy są w chwili obecnej bardzo dobrze przygotowane do mierzenia się ze skutkami starzenia się społeczeństwa. Dotyczy to w szczególności mieszkalnictwa.
W Niemczech zarówno sektor publiczny jak i prywatny odpowiednio reagują na coraz większą liczbę ludzi starszych. Państwo m.in. dopłaca do remontów łazienek, w których ma miejsce najwięcej groźnych wypadków, zaś producenci prześcigają się we wprowadzaniu na rynek coraz bardziej nowatorskich rozwiązań ułatwiających życie osobom starszym i niepełnosprawnym.
Starość bardzo często związana jest z niepełnosprawnością, a ryzyko niepełnosprawności rośnie wraz z wiekiem. Może być ona wynikiem np. upadku i złamania kości szyjki udowej lub też choroby, np. Parkinsona. W świetle badań opublikowanych przez GUS w 2014 roku było w Polsce 4,7 miliona osób niepełnosprawnych, z czego 2,7 miliona (58%) miało więcej niż 60 lat. Jedynie przy schorzeniach psychicznych i upośledzeniu umysłowym odsetek ten był niższy. Jest to związane z faktem, że osoby mające tego typu niepełnosprawności rzadziej dożywają wieku powyżej 60 lat.
Gwałtownie rosnący udział osób starszych i niepełnosprawnych w polskim społeczeństwie stanowi ogromnie wyzwanie dla naszego kraju, szczególnie w wymiarze mieszkalnictwa. Niestety, zasób mieszkaniowy nie jest przystosowany do potrzeb tej grupy osób. Według badań większość seniorów mieszka w budynkach powstałych w okresie socjalizmu, do których wprowadzili się jako ludzie młodzi i nigdy nie zmienili (Cieśla, et al., 2018). Prawie połowa mieszka w budynkach bez wind na wyższych niż parter kondygnacjach.
Oznacza to, że wiele z tych osób ma lub będzie mieć problemy ze swobodnym wyjściem ze swojego mieszkania (tzw. „pułapka czwartego piętra”). Ponadto systemy, w jakich powstawały budynki prefabrykowane w okresie socjalizmu, nie są przystosowane do zmian układu ścian, co uniemożliwiać może dostosowanie takiego mieszkania do potrzeb osoby poruszającej się na wózku.
Brakuje również rozwiązań systemowych, dzięki którym osoby starsze mogłyby się ubiegać o wsparcie finansowe na np. remont łazienki. Niestety, nowe budownictwo również nie reaguje na proces starzenia się społeczeństwa. Deweloperzy w Polsce, w przeciwieństwie do inwestorów na Zachodzie, nie są zobowiązani do budowy mieszkań bez barier, tzn. dostępnych dla osób z niepełnosprawnością ruchową.
Jakie powinno być mieszkanie seniora?
Mieszkanie seniora powinno charakteryzować się trzema podstawowymi cechami. Powinno być bezpieczne, komfortowe i łatwe w utrzymaniu (Cieśla & Cieśla, 2018). Bezpieczeństwo w mieszkaniu należy przede wszystkim zapewnić poprzez możliwość sprawnego i bezpiecznego poruszania się oraz zmian pozycji, zarówno dla osoby na wózku, jak i bez.
Dlatego tak ważne jest by mieszkania seniorów miały właściwy układ ścian, pozwalający na swobodny obrót wózkiem w każdym z pomieszczeń (okrąg o średnicy 1,5 m) oraz by instalacja gniazd elektrycznych i włączników świateł była na wysokości dostosowanej do potrzeb osoby poruszającej się na wózku (odpowiednio 40 i 85 cm). W mieszkaniu seniora nie może być progów i ostrych krawędzi, o które osoba starsza mogłaby zahaczyć i się potknąć.
Tego typu bariery występują bardzo często w oknach balkonowych, co może być znaczącym utrudnieniem przy wychodzeniu. Dlatego w mieszkaniach seniorów powinny być montowane odpowiednie, bezprogowe drzwi balkonowe. Istotnym elementem jest podłoga, która powinna być wykonana z materiałów antypoślizgowych. Jest to bardzo ważne, szczególnie w pomieszczeniach, w których na podłodze może znaleźć się woda: łazienka, kuchnia.
Należy też zadbać o to by na podłodze nie znajdywały się kable, dywany, drobne sprzęty lub meble, o które osoba starsza mogłaby się potknąć.
Dobrym rozwiązaniem jest montaż na ścianach poręczy, znacząco podnoszących bezpieczeństwo osób starszych przy poruszaniu się. Rekomenduje się by rzeczy, z których korzysta najczęściej senior nie znajdowały się na półkach umieszczonych niżej niż 40 cm i wyżej niż 120 cm od podłogi. Jest to związane z ograniczoną możliwością schylania się w starszym wieku oraz częstym ograniczeniem ruchomości stawu barkowego, która nie pozwala na sięgnięcie po rzeczy znajdujące się wyżej niż 120 cm.
Niebagatelne znaczenie dla poczucia bezpieczeństwa w mieszkaniu mają także odpowiednie sprzęty, których obsługa powinna być łatwa i intuicyjna. Należy także zwrócić uwagę na stosowane materiały wykończeniowe – powinny być one trudnopalne i nie wydzielające toksycznych substancji. Dzięki postępowi technologicznemu znacząco rosną możliwości zapewnienia bezpieczeństwa seniorom w ich mieszkaniach.
Wzorcowe Mieszkanie Seniora – sypialnia, źródło: www.mimowieku.pl
Gwałtowny rozwój teleopieki i telemedycyny w ostatnich latach pozwala coraz większej liczbie osób starszych cieszyć się niezależnością mimo schorzeń, które wcześniej wymagały stałego pobytu w placówce opiekuńczej. W razie wystąpienia niepokojącego zdarzenia odpowiednie czujniki (dostępne już na rynku polskim) mogą zawiadomić o nim opiekuna (np. czujnik dymu, czujnik zalania czy czujnik upadku).
Mieszkanie seniora powinno być komfortowe w kilku wymiarach. Mimo, iż z wiekiem tracimy słuch, to jednocześnie stajemy się coraz bardziej wyczuleni na różne dźwięki, które mogą wywoływać w nas rozdrażnienie. Z tego względu powinniśmy zadbać o odpowiedni komfort akustyczny. Mieszkania seniorów powinny cechować się dobrą izolacją akustyczną z zewnątrz, a także zminimalizowanym czasem pogłosu wewnątrz pomieszczeń.
Niezwykle istotnym dla osób starszych jest komfort wzrokowy, ściśle związany z nasłonecznieniem i oświetleniem. Już od końca XIX w. znany i wykorzystywany jest dobroczynny wpływ światła na zdrowie człowieka (tzw. Healing architecture). W architekturze modernistycznej stosowano szerokie, pasmowe okna pozwalające na bardzo dobre oświetlenie pomieszczeń. Najnowsze badania naukowe potwierdzają zbawienny wpływ światła na zdrowie człowieka, szczególnie w wieku podeszłym.
(...)
(...)
Zdjęcia ilustrują modelowe rozwiązania wnętrz przyjaznych seniorom, które znajdują się we Wzorcowym Mieszkaniu Seniora (www.mimowieku.pl).
Agnieszka Cieśla, DRC
Literatura
[1] Cieśla, A. i Cieśla, J. (2018). Cechy Bezpiecznego Mieszkania Seniora. Warszawa: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego.
Pobrano z lokalizacji https://www.pzh.gov.pl/wpcontent/uploads/2018/11/Cechy-bezpiecznego-mieszkania-seniora.pdf
[2] Cieśla, A., Cieśla, J. i Iwański, R. (2018). Mieszkania seniorów w Polsce. W A. Muzioł-Węcławowicz i K. Nowak (Redaktorzy),
Raport o stanie polskich miast: Mieszkalnictwo Społeczne (strony 158-178). Kraków: Obserwatorium Polityki Miejskiej.
Pobrano z lokalizacji http://obserwatorium.miasta.pl/mieszkalnictwo-spoleczne-raport-o-stanie-polskich-miast/
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
Więcej informacji: Świat Szkła 7-8/2019
