Norma produktowa EN 16361 Drzwi z napędem. Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne. Drzwi, inne niż rozwierane, przeznaczone do zainstalowania z napędem, bez właściwości dotyczących odporności ogniowej i dymoszczelności określa wszystkie zasadnicze cechy drzwi z napędem mechanicznym (oprócz drzwi rozwieranych). Drzwi rozwierane są objęte normą EN 14351-1 w zakresie drzwi zewnętrznych, a wkrótce będą objęte normą EN 14351-2 w zakresie drzwi wewnętrznych. Normy te określają usługi, takie jak izolacja akustyczna lub termiczna, przepuszczalność powietrza, ulewny deszcz, odporność na włamanie i inne cechy.
Bezpieczeństwo elektrycznych elementów konstrukcyjnych
Nowe obszary niebezpieczne pojawiają się w wyniku zamontowania napędu mechanicznego, ponieważ należy chronić użytkowników przed zmiażdżeniem palców lub popchnięciem przez ruchomy element konstrukcyjny. W związku z tym producent musi tak zaprojektować produkowane przez siebie napędy mechaniczne aby działały bezpiecznie. Dodatkowe wymagania dotyczą elementów konstrukcyjnych z elektrycznym napędem. Producent musi spełniać nie tylko klasyczne wymagania (ochrona przed hałasem, obciążenie wiatrem, szczelność na przenikanie powietrza itp.) opisane w Rozporządzeniu w sprawie wyrobów budowlanych (CPR) oraz w powiązanych w normach wyrobu, ale także dyrektywy maszynowej.
Producent elementu konstrukcyjnego musi przygotować analizę zagrożeń. Należy wziąć pod uwagę, że producent jednostki napędowej i innych elementów elektrycznych musi zapewnić badania i dowody dotyczące bezpieczeństwa elektrycznego (bezpieczeństwo ludzi i zwierząt, zapobieganie porażeniu prądem, ochrona przed wybuchem pożaru, ochrona przed oparzeniem), jak również bezpieczeństwo funkcjonalne (bezpieczeństwo ludzi i zwierząt, zapobieganie niezamierzonemu uruchomieniu ruchomych elementów z powodu błędów oprogramowania i błędów komponentów). Ponadto transformatory, zasilacze, zespoły napędowe i czujniki muszą również zostać przetestowane pod względem spełnienia wymagań elektrycznie napędzanych elementów konstrukcyjnych (weryfikacja EMV/PAK, klasy ochrony IP, odporność na podwyższoną temperaturę/ogień itp.).
Produkt zgodny z dyrektywą maszynową to w pełni zainstalowany, podłączony i funkcjonalny element konstrukcyjny (drzwi, brama, okno), dla którego bezpieczeństwo zostało potwierdzone przez producenta i kontrasygnowane przez operatora. W ten sposób operator potwierdza znajomość instrukcji użytkowania i zobowiązuje się postępować ramach analizy zagrożeń, a także przeprowadzać konserwację i naprawy w celu uniknięcia zagrożeń.
Dotyczy to również sytuacji, gdy kompletny produkt – składający się z elementów takich jak: panele w drzwiach/bramach, ramy, jednostki napędowe itp. – jest połączony na miejscu z jednostką funkcjonalną. Na tę jednostkę składają się jednostki napędowe, elementy sterujące i czujniki, jako tak zwane „niekompletne maszyny”. Producent jest wówczas osobą, która zmontowała element konstrukcyjny i uruchomiła go. Jednak ze względu na jakość i bezpieczeństwo zaleca się, aby producent elementów konstrukcyjnych sam je montował. W przeciwnym razie podwykonawca lub firma instalacyjna stanie się producentem, ze wszystkimi prawami i obowiązkami. Odpowiedzialność za dostarczenie wszystkich dokumentów spoczywa na „montażyście”, który może następnie oznaczyć produkt znakiem CE na podstawie wyników badania typu (zwykle otrzymanych od producenta napędu) i wprowadza go na rynek.
W związku z tym architekci i właściciele domów powinni być informowani o tych okolicznościach już w trakcie przetargu i należy wyjaśnić, kto na koniec musi przeprowadzić oznakowanie CE i jakie kontrole są wymagane prawem.
Terminowe wykonywanie konserwacji i obsługi technicznej oraz rozruch wykonany przez przeszkolony personel są bardzo ważne dla bezpiecznej eksploatacji. Odpowiedzialność za to ponosi zarządca budynku. W razie wypadku z udziałem okien lub drzwi z automatycznym napędem, pierwszym krokiem jest sprawdzenie, czy operator wykonuje obowiązek regularnej, profesjonalnej konserwacji i sprawdzania poprawności działania na podstawie instrukcji obsługi. Dalsza weryfikacja dotyczy analizy zagrożeń, przygotowanej podczas projektowania oraz tego, czy specyfikacje zastosowanej konstrukcji i oczekiwane ryzyko zostały należycie zanalizowane.
Opis w instrukcji obsługi i konserwacji musi zawierać co najmniej następujące punkty:
- informacje o niezbędnych terminach i zakresie konserwacji wykonywanej przez przeszkolony personel (1-2 razy w roku);
- testowanie sił zamykających i generatora impulsów wraz z czujnikami (przynajmniej raz w roku);
- sprawdzenie odbiorcze przez wykwalifikowaną osobę przed pierwszym uruchomieniem;
- wyniki badań powinny być przedstawione w formie pisemnej i archiwizowane;
- sporządzenie listy kontrolnej i dziennika testów dla każdej jednostki.
Analiza zagrożeń
Napęd elektryczny sprawia, że drzwi stają się „maszyną” w rozumieniu dyrektywy maszynowej 2006/42/WE i związanej z nią normy EN 16005, w której określono wymagania gwarantujące bezpieczeństwo użytkowania. Przed pierwszym uruchomieniem należy przygotować ocenę ryzyka, obejmującą środki mające na celu zapobieganie lub eliminowanie skutków wystąpienia zagrożeń. Architekt łącznie z producentem powinni określić niezbędne środki chroniącymi przed wystąpieniem zagrożeń. Informacje od producenta napędu i zawarte w broszurze KB.02 Elementy elektryczne w konstrukcji okien, drzwi i fasad, opracowanej przez VFF (Verband Fenster + Fassade), ZVEI (Zentralverband Elektrotechnik- und Elektronikindustrie) i ift Rosenheim można wykorzystać jako podstawę do projektowania.
Co do zasady, analiza zagrożeń musi być przygotowana przez „dostawcę” (określanego jako „producent”) całego systemu, powinna określać środki zapobiegania lub eliminowania zagrożeń. Pomocna też może być broszura stowarzyszenia EuroWindoor KB.01 Sterowane elektrycznie okna, wydana przez ift Rosenheim i VFF.
Przyczyny wypadków są złożone i można je znaleźć w następujących obszarach:
- niewystarczająca świadomość ryzyka ze względu na brakujące informacje i oznakowanie prowadzi do niewłaściwego użytkowania przez użytkownika;
- niewłaściwa analiza zagrożeń przed rozpoczęciem produkcji;
- błędy powstałe w czasie montażu i konserwacji;
- niewystarczające bezpieczeństwo w razie awarii zabezpieczeń i czujników;
- brak właściwej konserwacji i brak wiedzy specjalistycznej podczas sprawdzania bezpieczeństwa użytkowania przez zarządcę budynku i personel zajmujący się obsługą/konserwacją.
Bezpieczeństwo elektryczne
W przypadku bezpieczeństwa elektrycznego istotne jest unikanie „elektrycznego” ryzyka, takiego jak porażenie prądem, pożar spowodowany przeciążeniem lub zwarciem elementów elektrycznych (transformatory, zasilacze, jednostki napędowe i czujniki). Testy przeprowadzane są na podstawie normy EN 60335-2-95 i następnych. Używane podzespoły elektryczne są testowane pod kątem ich przydatności do stosowania w produkcie i właściwego stosowania w określonym zakresie zastosowania (specyfikacja). Ponadto badane będą: kompatybilność elektromagnetyczna (EMC) i klasa ochrony IP (przykładowo będą brane pod uwagę: metoda montażu, warunki klimatyczne, specyfikacja). Istnieje ocena ryzyka niewłaściwej obsługi lub konserwacji, a także testowanie zabezpieczeń przed użyciem niewłaściwych części elektrycznych*).
(...)
prof. Ulrich Sieberath
ift Rosenheim
Jürgen Benitz-Wildenburg
ift Rosenheim
Willibald Huber
ift Rosenheim
Andreas Schmidt
ift Rosenheim
Artykuł opiera się na wykładzie prezentowanym na 45. Konferencji OKNA I FASADY 2017, zorganizowanej przez ift Rosenheim.
Przedstawicielem Instytutu ift Rosenheim w Polsce jest Andrzej Wicha:
Literatura
[1] Wytyczne ift: ift-Guideline EL-01engl/1 Systemy elektroniczne w oknach, drzwiach i fasadach. Część 1: Wytyczne dotyczące planowania i projektowania integracji elektromechanicznych elementów budowlanych w budynkach, ift Rosenheim, wrzesień 2008 r.
[2] Raport badawczy ift: Opracowanie podstaw do integracji elektroniki w konstrukcji okien i drzwi oraz elementach elewacji. Raport częściowy II: Okna z napędem elektrycznym, ift Rosenheim, lipiec 2008 r.
[3] prof. Ulrich Sieberath; Prof. Christian Niemöller: Komentarze do normy EN 14351-1 Okna i drzwi. Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne. Część 1: Okna i drzwi zewnętrzne bez właściwości dotyczących odporności ogniowej i/lub dymoszczelności. Rosenheim, grudzień 2013 r., ISBN: 978-3-86791-346-1
[4] ifz info TU-06/1: Drzwi na drogach ewakuacyjnych i awaryjnych. Wymagania, normy i uwagi dotyczące projektowania dla producenta i projektanta, ifz Rosenheim, styczeń 2011 r.
[5] EuroWindoor ulotka KB.01: Okna z napędem elektrycznym. Frankfurt, lipiec 2017 r.
[6] EuroWindoor, ulotka KB.02: Elementy elektryczne w konstrukcji okien, drzwi i fasad – projektowanie i realizacja, Frankfurt, lipiec 2017 r.
[7] ASR A1.7: Zasady techniczne dla miejsc pracy; Drzwi i bramy
[8] BGI 861; Część 1 Bezpieczna obsługa bram i część 2 Bezpieczne obchodzenie się z drzwiami
[9] EN 13241-1 Bramy. Norma wyrobu. Część 1: Wyroby bez właściwości dotyczących odporności ogniowej lub dymoszczelności
[10] EN 12453 Bramy. Bezpieczeństwo użytkowania bram z napędem. Wymagania i metody badań
[11] EN 60335-1 Elektryczny sprzęt do użytku domowego i podobnego. Bezpieczeństwo użytkowania. Część 1: Wymagania ogólne
[12] EN 16361 Drzwi z napędem. Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne. Drzwi, inne niż rozwierane, przeznaczone do zainstalowania z napędem, bez właściwości dotyczących odporności ogniowej i dymoszczelności
[13] EN 16005 Drzwi z napędem. Bezpieczeństwo użytkowania. Wymagania i metody badań
[14] EN 13637 Okucia budowlane. Sterowane elektrycznie systemy do wyjść przeznaczone do stosowania na drogach ewakuacyjnych. Wymagania i metody badań
[15] P rzepisy dotyczące oszczędności energii 2009
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
Więcej informacji: Świat Szkła 04/2018
