W ostatnich latach coraz więcej wznoszonych jest reprezentacyjnych obiektów użyteczności publicznej, ze ścianami osłonowymi całkowicie przeszklonymi, od poziomu podłogi do sufitu, bez zastosowania poziomych szprosów czy balustrad (wewnętrznych lub zewnętrznych) jako elementów zabezpieczających.
Z oceną takich ścian osłonowych pod względem wytrzymałościowo-użytkowym są pewne kłopoty, bowiem nie można ich zakwalifikować do standardowych ścian o konstrukcji słupowo-ryglowej, ani też do okien.
Przepisy polskie Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury) nie przewidują stosowania okien o wysokości kondygnacji. Dopuszczają natomiast możliwość, pod pewnymi warunkami, pomniejszenia wysokości położenia podokiennika (parapetu), lecz nie jego likwidacji.
Wymagania te sformułowane są następująco:
§ 301.1. W budynku na kondygnacjach położonych poniżej 25 m nad terenem odległość między górną krawędzią wewnętrznego podokiennika a podłogą powinna wyniosić co najmniej 0,85 m, z wyjątkiem przyziemia oraz ścianek podokiennych w loggii, na tarasie lub galerii, gdzie nie podlega ograniczeniom.
Fot. 1. Budynek biurowy METROPOLITAN
Fot. 2. Budynek biurowy SASKI CRESCENT
Fot. 3. Budynek biurowy RONDO1
2. W budynku na kondygnacjach położonych powyżej 25 m nad terenem odległość między górną krawędzią podokiennika a podłogą należy zachować odległość co najmniej 1,1 m, z wyjątkiem okien wychodzących na loggie, tarasy lub galerie.
3. Wysokość położenia podokiennika, określona w p. 1 i 2, może być pomniejszona, pod warunkiem zastosowania zabezpieczenia okna balustradą do wymaganej wysokości lub zastosowania w tej części okna nie otwieranego i szkła o podwyższonej wytrzymałości.
Mimo braku jednoznacznych przepisów, zrealizowano w Polsce wiele budynków ze szklanymi (transparentnymi) ścianami osłonowymi, czego przykładem są następujące obiekty wzniesione w Warszawie:
- budynek biurowy METROPOLITAN, wg projektu znanego brytyjskiego architekta sir Normana Fostera, usytuowany w prestiżowym miejscu Warszawy, na pl. Piłsudskiego (fot. 1),
- budynek biurowy SASKI CRESCENT w Warszawie przy ul. Królewskiej (fot. 2),
- budynek biurowy RONDO 1 w Warszawie, o wysokości 192 m (fot. 3),
- terminal Portu Lotniczego Warszawa-Okęcie – w budowie (fot. 4),
- budynek biurowy w Warszawie przy ul. Domaniewskiej.
Fot. 4. Terminal Portu Lotniczego Warszawa-Okęcie
Rozwiązania te były zrealizowane na podstawie dopuszczenia do jednostkowego zastosowania w obiekcie budowlanym według indywidualnej dokumentacji technicznej, zgodnie z art.10 Ustawy o wyrobach budowlanych z 16 kwietnia 2004 r.
Przy ocenie powyższych rozwiązań przyjęto w Instytucie Techniki Budowlanej założenie, że lekkie ściany osłonowe
– niezależnie od tworzywa z jakiego zostały wykonane
– powinny spełniać wszystkie wymagania, stawiane lekkim ścianom osłonowym, tj.: wymagania wytrzymałościowe i eksploatacyjne, przepuszczalności powietrza, wodoszczelności, izolacyjności cieplnej i akustycznej, bezpieczeństwa pożarowego (zamieszczone w normie PN-EN 13 830 Ściany osłonowe. Norma wyrobu).
W niejszym artykule ograniczono się do wymagań bezpieczeństwa ścian osłonowych, wypełnionych szybami zespolonymi na wysokość kondygnacji, mocowanymi krawędziowo za pośrednictwem uszczelek i listew dociskowych.
Ocena tych ścian, w zakresie, zagadnień konstrukcyjno-wytrzymałościowych i eksploatacyjnych powinna obejmować sprawdzenie:
- odporności szyb zespolonych na obciążenie wiatrem,
- odporności na uderzenia ciałem miękkim i twardym,
- odporności na obciążenie poziome (nacisk tłumu).
Powyższy sposób postępowania przy ocenie szklanej ściany na wysokość kondygnacji został zweryfikowany w Zakładzie Badań Lekkich Przegród i Przeszkleń w ramach opiniowania indywidualnych projektów ścian osłonowych budynków użyteczności publicznej. Jednym z takich rozwiązan była m.in. ściana osłonowa typu wypełniajacego (między stropami budynku), składająca się z szyb zespolonych gr. 6-22-44.1 (tafla zewn. ze szkła hartowanego, tafla wewn. ze szkła klejonego) o wymiarach H x B = 3000x1600 mm.
W omawianym przypadku przed wydaniem opinii w zakresie wytrzymałościowym przeprowadzono badania laboratoryjne, obejmujące sprawdzenie:
- odporności na uderzenia eksploatacyjne i awaryjne ciałem miękkim o masie 50 kg,
- odporności na uderzenia awaryjne ciałem twardym o masie 0,5 kg,
oraz:
- obliczenia statyczne sztywności szyb zespolonych pod wpływem jednoczesnego obciążenia ssaniem wiatru i nacisku poziomą siłą liniową.
Przeprowadzone badania, tj.: uderzenia aplikowane od wewnątrz pomieszczenia, miały na celu sprawdzenie zachowania się samej szyby zespolonej, jak również jej zamocowania.
Trzykrotne uderzenia każdym z ciał z różnych wysokości w środek elementu szklanego nie spowodowały żadnych uszkodzeń tafli szkła ani zamocowania.
Widok elementu podczas badania przedstawia fot. 5.
Fot. 5. Badanie elementu szklanego na uderzenie ciałem miękkim o masie 50 kg.
Sprawdzenie ugięć szklanej ściany polegało na uwzględnieniu jednoczesności obciążenia od działania nacisku poziomego o wartości 100 daN/m, działającego na wysokości 1,2 m nad poziomem podłogi oraz od ssania wiatru i porównaniu ugięcia z wartością przyjmowaną jako dopuszczalną, tj. 1/200L. Schemat jednoczesnego obciążenia działającego na ścianę osłonową przedstawia rys. 1.
Rys. 1. Ściana osłonowa szklana na wysokości konndygnacji – schemat jednoczesnego obciążenia wiatrem i siłą poziomą
Obliczenia statyczne – przeprowadzone przy założeniu współpracy obu tafli szklanych szyby zespolonej i stałej odległości między nimi – wykazały, że przy sumarycznym obciążeniu sprowadzonym do obciążenia równomiernego o wartości 107,5 daN/m2, ugięcie wyniosło 14,4 mm i było mniejsze od wartości przyjętej dla ścian osłonowych jako dopuszczalne L/200=15 mm.
Przedstawione wyżej badanie na uderzenie ciałem miękkim wykonane było na podstawie obowiązującej wówczas procedury badawczej ITB, zanim wydana została zharmonizowana norma wyrobu PN-EN 13 830 oraz normy dotyczącej metody badań i klasyfikacji uderzeń w ściany osłonowe: norma PN-EN 14 019 Ściany osłonowe – Odporność na uderzenia – Wymagania eksploatacyjne i związanej z nią , w przypadku przeszkleń w ścianie osłonowej, normy PN-EN 12 600 Szkło w budownictwie – Badania wahadłem – Udarowa metoda badania i klasyfikacja szkła płaskiego.
Metoda badania na uderzenia wg normy PN-EN 12 600 różni się od dotychczas stosowanej przede wszystkim elementem udarowym. Zastąpiono bowiem worek skórzany, wypełniony kulkami szklanymi o średnicy 3 mm, elementem składającym się z dwóch pneumatycznych opon (3.50-R8 4PR) wg ISO4251-1, przy zachowaniu tej samej masy elementu udarowego, tj.50 ±0,1 kg. Schemat stanowiska badawczego pokazuje rys. 2.
Rys. 2. Shemat stanowiska badawczego wg normy PN-EN 12 600
Klasyfikację uderzeń od zewnątrz i wewnątrz ściany oslonowej określa, w zależności od wysokości spadania, norma PN-EN 14 019.
Ściana powinna być badana zgodnie z normą, przy wysokościach spadania elementu udarowego podanych w tablicy 1 i 2.
Tablica 1. Klasyfikacja uderzeń od wewnątrz
Tablica 2. Klasyfikacja uderzeń od zewnątrz
Miejsca uderzenia zgodnie z normą są następujące:
- w połowie wysokości słupa (tylko od zewnątrz),
- w połowie szerokości, na wysokości parapetu (od zewnątrz lub wewnątrz),
- na połączeniu słupa i rygla,
- w środku elementu podokiennego.
Krzysztof Mateja
ITB
patrz też:
- Projektowanie bezpiecznych przeszkleń w ścianach osłonowych ze szkłem , Artur Piekarczuk, Świat Szkła 2/2010
inne artykuły tego autora:
- Oszklenia mocowane punktowo - wymagania, metody badań i oceny , Krzysztof Mateja, Świat Szkła 9/2010
- Systemy oszklenia ze spoiwem konstrukcyjnym wg ETAGu nr 002. Część 2 , Krzysztof Mateja, Świat Szkła 6/2008
- Systemy oszklenia ze spoiwem konstrukcyjnym wg ETAGu nr 002. Część 1 , Krzysztof Mateja, Świat Szkła 5/2008
- Wymagania techniczne i kryteria oceny ścian osłonowych wg PN-EN 13830 Cz.2, Krzysztof Mateja, Świat Szkła 5/2007
- Wymagania techniczne i kryteria oceny ścian osłonowych wg PN-EN 13830 Cz.1, Krzysztof Mateja, Świat Szkła 4/2007
- Przegrody z oszkleniem mocowanym punktowo, Krzysztof Mateja, Świat Szkła 12/2003