Zasłony zewnętrzne są wyrobami budowlanymi, instalowanymi od strony zewnętrznej, w celu zapewnienia dodatkowego zakrycia i/lub ochrony otworu okiennego lub drzwiowego budynku. Definicja ta wynika z normy PN-EN 12216:2004 Żaluzje, zasłony wewnętrzne, zasłony zewnętrzne. Terminologia, słownik i definicje. Podkreślić jednak należy, że zasłony zewnętrzne są stosowane dodatkowo do otworu zamkniętego, tzn. wyposażonego już w okno lub drzwi. W skład wyodrębnionej grupy wyrobów otworowych, określonych jako osłony zewnętrzne, wchodzą różnego rodzaju markizy, moskitiery oraz osłony przeciwsłoneczne poziome i pionowe. Wymagania, jakie powinny spełniać te wyroby, jak i metody badań oraz zagadnienia oceny zgodności określa norma PN-EN 13561:2005 (U) Zasłony zewnętrzne. Wymagania eksploatacyjne łącznie z bezpieczeństwem.

Markizy
Terminem "markizy", zgodnie z powyżej przedstawionymi normami określa się zasłony wykonane z tkanin umieszczanych na zewnątrz, powyżej lub w obrębie otworów, głównie okiennych, w budynkach. Zasłony te mogą być rozciągane w płaszczyźnie pionowej lub skośnej i wciągane lub cofnięte poprzez zwijanie oraz unieruchamiane. Markizy mają za zadanie ochronę wnętrz budynków, werand i ogrodów zimowych oraz tarasów i balkonów przed promieniowaniem słonecznym. Ograniczają więc nagrzanie i naświetlenie budynków itp. oraz, dodatkowo, chronią przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi np. deszczem.

Markizy jako elementy wystroju plastycznego elewacji mogą także podkreślać architektoniczne walory obiektu.

Podstawowym elementem markiz jest kurtyna wykonana z tkanin odpornych na działanie słońca i czynników atmosferycznych. Pozostałe części składowe wykonane są głównie ze stopów aluminium lub ocynkowanej stali oraz tworzyw sztucznych. Do obsługi markiz stosowane są napędy ręczne lub elektryczne. Markizy z napędem elektrycznym mogą być wyposażone w systemy elektroniczne, umożliwiające zdalne sterowanie pilotem lub czujnikami pogodowymi oraz specjalnymi programami komputerowymi.

Wspomniana powyżej norma dzieli markizy na następujące typy:
  1. markizy z ramionami składanymi,
  2. markizy z ramionami odchylanymi,
  3. markizy z ramionami nożycowymi,
  4. markizy z ramionami wodzonymi,
  5. markizy koszowe,
  6. markizy pionowe,
  7. markizy fasadowe,
  8. markizolety,
  9. markizy werandowe,
10. markizy do okien dachowych.

Rys. 1.

Ogólnie stwierdzić można, że markizy wymienione w pozycjach 1 do 5 stosowane są głównie na tarasach i balkonach oraz jako osłony okien sklepowych i lokali gastronomicznych, natomiast wyszczególnione w pozycjach 6 do 8 ochraniają okna budynków użyteczności publicznej oraz mieszkalnych i zamieszkania zbiorowego. Markizy te coraz częściej montowane są w nowoczesnych budynkach, więc szerzej przedstawiono je w niniejszym artykule.

Markiza pionowa
To zasłona, w której kurtyna wykonana z tkaniny nawija się na wałek umieszczony w kasecie ,mocowanej przy pomocy wieszaków w otworze okiennym lub do ściany zewnętrznej budynku. Kurtyna przymocowana jest do listwy dolnej, która przesuwa się pionowo w prowadnicy linkowej lub szynowej. Listwa, wyposażona w czopy, przemieszcza się w dół pod własnym ciężarem. Przykład takiej markizy przedstawiono na rysunku 1.

Markiza fasadowa
To zasłona, w której tkanina kurtyny nawija się na wałek nawojowy umieszczony pomiędzy dwoma prowadnicami szynowymi mocowanymi do ściany przy pomocy wsporników. Wałek nawojowy przykryty jest osłoną w formie skrzynki mocowanej do prowadnic. Koniec tkaniny przytwierdzony jest do rury opadowej, wyposażonej w rolki obrotowe ułatwiające przesuwanie w prowadnicach szynowych pionowych lub pionowo-skośnie-pionowych. Rura opadowa posiada odpowiednie obciążenie, pozwalające na uzyskanie optymalnego naprężenia kurtyny.

Na rysunku 2 przedstawiono markizę fasadową z prowadnicami pionowymi oraz fragment z prowadnicą pionowo-skośnie-pionową.

Markizoleta
Jest to odmiana markizy fasadowej wyposażonej dodatkowo w urządzenie wysięgnikowe, na którym zamocowana jest rura kierująca. Umożliwia to odchylenie tkaniny kurtyny od płaszczyzny pionowej elewacji pod dowolnym kątem.

Przykładową markizę przedstawiono na rysunku 3.

Podstawowe elementy przedstawionej grupy markiz wykonywane są z blach lub kształtowników ze stopów aluminium, w gatunkach wg PN-EN 573-3:1998, które posiadają umowną granicę wytrzymałości na rozciąganie R 0,2 w wysokości co najmniej 160 N/mm2.

Dla zapewnienia bezpiecznej, wieloletniej eksploatacji bez śladów korozji oraz ze względów estetycznych, części składowe markiz pokryte są powłokami ochronnymi w postaci farby proszkowej lub powłokami tlenkowymi.

Zasadniczą częścią wszystkich markiz jest kurtyna wykonana z odpowiednich tkanin.

Najczęściej spotyka się tkaniny o następujących nazwach i krótkiej charakterystyce: 
. acryl – wykonana w 100% z przędzy akrylowej, odpornej na wpływy atmosferyczne, ale przepuszczającej powietrze. Tkanina ta podlega impregnowaniu, przez co jest szybkoschnąca i wodoodporna oraz niebutwiejąca i niebrudząca,
. screen – wykonana z włókna szklanego pokrytego PVC, przepuszczająca powietrze i światło. Tkanina jest wzmocniona na krawędziach poprzez przeprowadzenie odpowiedniego procesu termoplastycznego,
. soltis – wykonana z poliestru wysokoodpornego na rozrywanie oraz promieniowanie ultrafioletowe. Powierzchnia tkaniny pokryta jest lakierem akrylowym o właściwościach niebrudzących i właściwej odporności ogniowej.

Właściwości fizyko-mechaniczne powyższych tkanin przedstawiono w tablicy 1.

Zakres stosowania
Zalecenie stosowania markiz wynika m.in. z przepisów:
. wytycznych EU 90/270/EWG w sprawie ochrony przeciwsłonecznej,
. postanowień rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, gdzie w §24.3 stwierdza się, że okna powinny być wyposażone w odpowiednie urządzenie, eliminujące nadmierne operowanie promieni słonecznych padających na stanowiska pracy.

Omawiane markizy pionowe stosowane są głównie w pojedynczych oknach o maksymalnej powierzchni około 8 m2, gdzie istnieje możliwość osobnego mocowania skrzynki i prowadnic. Można je także stosować grupowo, łącząc markizy pionowe do łącznej powierzchni około 20 m2

Markizy fasadowe mogą być także stosowane do pojedynczych okien, lecz o większej powierzchni tj. około 12 m2.
 
Rozwiązanie konstrukcyjne markiz fasadowych pozwala na stosowanie w oknach, gdzie nie ma możliwości osobnego mocowania skrzynki, ponieważ ich konstrukcja jest samonośna i pozwala na montaż do prowadnic z wzmocnionymi wspornikami. Markizy te stosowane są także grupowo i mogą osłaniać całe powierzchnie fasad o łącznej powierzchni do około 35 m2.

Na rysunku 4 przedstawiono przykładowe markizy pionowe grupowe z napędem elektrycznym.
Warunki stosowania i wbudowania Bardzo ważnym zagadnieniem w eksploatacji markiz jest uzyskanie prawidłowych warunków wbudowania i poprawne zastosowanie. W związku z tym, wykonawca powinien w odpowiednim czasie sprawdzić na budowanym obiekcie wymiary otworów, do których mają być wbudowane markizy i porównać z dokumentacją techniczną opracowaną dla tych okien.

Osadzenie markiz powinno odbywać się na odpowiednio przygotowanych powierzchniach elewacyjnych lub wnękach – gładkie ściany, zachowane piony i poziomy płaszczyzn wyznaczających otwór.

Podłoże, do którego mają być mocowane prowadnice i skrzynki markizy powinny mieć odpowiednią wytrzymałość, nie mniejszą niż cegła pełna wypalana z gliny klasy 12 wg PN-B-12050:1996 lub beton zwykły klasy C12/15 wg PN EN 206-1:2003. Jednocześnie kategorycznie zabronione jest mocowanie elementów markiz do okładzin budynków z blachy, drewna lub tworzyw sztucznych, obróbek blacharskich, dociepleń itp. Do mocowania stosować należy kołki rozporowe (złącza) posiadające właściwą nośność obliczeniową. Wielkość i typ kołków określa producent w instrukcji montażu, a kołki powinny odpowiadać Polskim Normom lub Aprobatom Technicznym.

Jednocześnie zabudowa markiz powinna zapewniać łatwy dostęp do skrzynki lub osłony, gdzie znajduje się napęd ręczny lub elektryczny, w celu regulacji, konserwacji oraz naprawy, w sposób nie kolidujący z ruchem podnoszenia i zatrzymania kurtyny.

W zależności od stosownego sposobu prowadzenia kurtyny, tj. przy pomocy linek lub prowadnicy szynowej, wymagane jest zapewnienie odpowiedniej przestrzeni montażowej. Przykłady wymiarów montażowych niezbędnych dla prawidłowego przebiegu montażu i eksploatacji pojedynczych markiz pionowych z napędem ręcznym lub elektrycznym przedstawiono na rysunkach 5 i 6.


Ważnym zagadnieniem jest także prawidłowa ilość i sposób mocowania wieszaków oraz wsporników. Zależne to jest od szerokości, długości oraz typu markizy i powinno być określone w instrukcji montażu.

Napęd elektryczny
Większość markiz stosowanych w obiektach użyteczności publicznej wyposażonych jest w napęd, za pomocą siłownika elektrycznego. Siłownik składa się z silnika elektrycznego rurowego oraz przekładni z hamulcem. Charakteryzują się momentem obrotowym od 10 do 100 Nm oraz liczbą obrotów od 10 do 20 na minutę. Dobór siłownika zależny jest głównie od powierzchni kurtyny, a jego zasady są przedstawione w formie diagramów lub tabel w katalogach producentów markiz.

Przeciętna prędkość rozciągania i wciągania kurtyny markiz z napędem elektrycznym nie powinna przekraczać wartości podanych w tablicy 2.

Ponadto napęd elektryczny markizy powinien być wyposażony w samoczynnie działający hamulec, który zapewnia, że przy wyłączeniu napędu lub przerwie w dopływie prądu kurtyna może się przesunąć jeszcze co najwyżej o 50 mm. Ponowne włączenie zasilania nie może powodować samoczynnego ruchu kurtyny. Kurtyna markizy powinna zatrzymać się samoistnie w położeniach krańcowych. Warunek samohamowności powinien być także zachowany przy napędzie ręcznym.

Stan bezpieczeństwa markiz pionowych i fasadowych z napędem elektrycznym powinien być sprawdzony przez upoważnionego specjalistę przed pierwszym uruchomieniem, a następnie przynajmniej raz w roku. Zakres i sposób kontroli powinien być określony w instrukcji wydanej przez producenta w myśl ogólnych uznanych zasad techniki i odnośnych przepisów.

Napędy elektryczne powinny w szczególności spełniać wymagania norm:
. PN-EN 60335-1:2004 Elektryczny sprzęt do użytku domowego i podobnego. Bezpieczeństwo użytkowania. Część 1: Wymagania ogólne.
. PN-EN 60335-2-97:2002 (U) Bezpieczeństwo urządzeń elektrycznych gospodarstwa domowego i podobnych. Wymagania szczegółowe dla napędów żaluzji zwijanych.

Wytyczne projektowania
Usytuowanie markiz w otworach budynków należy tak zaprojektować, aby były spełnione wymogi wynikające z § 293 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, a mianowicie:
. elementy elewacji, jakimi są również markizy nie mogą stanowić uciążliwości oraz zagrożenia bezpieczeństwa dla użytkowników budynku i osób trzecich,
. ruchome osłony przeciwsłoneczne mogą być umieszczone co najmniej 2,4 m nad poziomem chodnika z pozostawieniem nie osłoniętego pasa ruchu od strony jezdni o szerokości co najmniej 1 m. Dotyczy to żaluzji odstających od elewacji budynku.

Markizy pionowe i fasadowe powinny być tak skonstruowane, aby pod działaniem wiatru, którego skutkiem jest ciśnienie dodatnie lub ujemne, nie nastąpiło:
. wypadnięcie listwy dolnej lub rury opadowej z prowadnic,
. pęknięcie (rozwłóknienie) tkaniny lub rozerwanie szwu, które pogorszyłyby lub uniemożliwiły wciąganie i rozciąganie,
. trwałe uszkodzenie listwy dolnej lub rury opadowej,
. zwiększenie sił operacyjnych (do obsługi markizy) poza granicę przewidzianą dla danej klasy wyrobów (wg PN-EN 13561:2005 (U)).

Jednocześnie wszystkie części i połączenia markizy powinny być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby spełniały założenia i wymagania, były dostosowane do wielkości i masy kurtyny oraz powodowały, w miarę możliwości, minimalne tarcie w miejscach poślizgu.

Ponadto konstrukcja markiz powinna:
. umożliwiać równomierne i płynne przemieszczanie tkaniny kurtyny w prowadnicach,
. zabezpieczać kurtynę przed możliwością wypadnięcia z prowadnic,
. zapewniać kurtynie w całym obszarze ruchu możliwość zatrzymania się w dowolnym miejscu i pozostania w stanie stabilnym do czasu kolejnego przemieszczenia,
. uniemożliwiać uwolnienie się wału z łożyskowania,
. zapewnić, że siła jaką należy zastosować do obsługi markizy z napędem ręcznym nie przekroczy maksymalnej wartości siły operacyjnej w danej klasie.

Producenci markiz powinni podawać i z zasady podają w swych materiałach (instrukcje montażu, katalogi, Aprobaty Techniczne), do jakich prędkości wiatru konstrukcja żaluzji umożliwia prawidłowe działanie i użytkowanie.

Jest to przeważnie prędkość do 28 km/h tj. siła wiatru 4 w skali Beauforta. Przy wyższych prędkościach wiatru kurtyna markizy pionowej lub fasadowej powinna być podniesiona i zwinięta. Prędkość wiatru powinna być mierzona przez urządzenia kontrolne (wiatromierze), które należy umieścić w miejscu nieosłoniętym i odpowiednim do charakteru oraz położenia budynku.

Markizy, które nie są sterowane przez czujniki pomiaru prędkości wiatru powinny być zwinięte w okresie, gdy nie są pod kontrolą tzn. w nocy, w czasie nieobecności pracowników lub domowników itp.

Osłony przeciwsłoneczne
Wspomniana na początku publikacji norma terminologiczna określa osłonę przeciwsłoneczną jako wyrób umieszczony na zewnętrz, ustawiony pionowo, poziomo lub skośnie, który może być stały lub nastawny (ruchomy) i zapewnia jedynie zacienienie.

Osłony przeciwsłoneczne, zwane także łamaczami światła, składają się głównie z ramy i listew (lameli) oraz elementów mocujących do fasady budynku. Poszczególne części osłon powinny posiadać odblaskowe powierzchnie zewnętrzne w celu jak najmniejszej absorbcji energii słonecznej.

Powinny jednocześnie być cienkie i posiadać małą masę oraz być wykonane z materiałów dobrze przewodzących ciepło, aby szybko je przekazać do otaczającej atmosfery. Konstrukcja osłony powinna zapewniać skierowanie tego ciepła poza otwory okienne i ściany budynku, by w jak najmniejszym stopniu wpływało negatywnie na klimat pomieszczeń wewnętrznych i samopoczucie przebywających w nich użytkowników.

Konstrukcję najprostszej i najczęściej stosowanej osłony przeciwsłonecznej przedstawiono na rysunku 7.

Osłony przeciwsłoneczne, ze względu na usytuowanie dzielimy na:
.
poziome – przedstawione na rysunku 8,
. ukośne – przedstawione na rysunku 9,
. pionowe – przedstawiono na rysunku 10.

Podstawowym parametrem osłon przeciwsłonecznych jest ich wysięg, który ustalany jest w oparciu o specjalne wykresy położenia słońca i ustalonego kąta zenitu, podawane przez producentów w swych katalogach. Jeżeli wysięg osłony jest za duży, to można ją podzielić na elementy i umieścić jeden nad drugim przed oknem lub ścianą, co jednak ogranicza widoczność. Należy także zwracać uwagę, aby światło nie mogło wpadać bezpośrednio pomiędzy poszczególnymi elementami. Szczególnie osłony poziome powinny być tak skonstruowane, aby pomiędzy listwami nie powstały szczeliny, przez które światło słoneczne przenikałoby do chronionego pomieszczenia. Ważny jest również odstęp pomiędzy ścianą a listwami osłony, który powinien być na tyle mały, aby okno było w pełni skutecznie zacienione, także przy wysokim położeniu słońca.

Ustawienie ukośne listew lub zastosowanie listew profilowanych prowadzi do zwiększenia hałasu wywołanego deszczem, w związku z większą powierzchnią narażoną na jego działanie, pozwala jednak na duże oszczędności materiałowe.

Osłony przeciwsłoneczne podzielić można także na stałe i ruchome.
Osłony przeciwsłoneczne stałe Ten rodzaj osłon przeciwsłonecznych charakteryzuje się zamontowanymi w ramie na stałe listwami. W związku z tym, że listwy są nieruchome, bardzo ważnym zagadnieniem jest określenie wysięgu osłony, kształtu listew oraz kąta ich zamocowania. Projektant powinien ponadto uwzględnić wystrój architektoniczny obiektu, powstały po zainstalowaniu osłon.

Na rysunku 11 przedstawiono przekrój typowej osłony przeciwsłonecznej stałej, przystosowanej do zamontowania w ścianie fasadowej aluminiowoszklanej. Osłony przeciwsłoneczne ruchome Rozwiązania ruchomych osłon, zarówno poziomych, pionowych jak i skośnych umożliwiają każdorazowo w zależności od położenia słońca odpowiednie ustawienie listew, gdy mogą być bardziej lub mniej przymknięte.

Osłony ruchome poziome powinny być montowane w pewnej odległości od ściany, ponieważ szczególnie przy skośnym ustawieniu, unoszące się nagrzane powietrze kierowane jest w kierunku ściany i przy otwartych oknach może dostawać się do wnętrza budynku.

Problem ten nie występuje przy osłonach ruchomych pionowych. Najkorzystniejszym rozwiązaniem jest stosowanie jednak osłon poziomych, przy których istnieje lepsza możliwość regulacji odbicia przenikającego światła.

Wielkość i odstęp osłony ruchomej określa najniższe położenie wpadających promieni słonecznych, przed którymi należy chronić użytkowników budynków. Stwierdzić jednak należy, że widoczność i naświetlenie wewnętrzne pomieszczeń budynków są przez osłony przeciwsłoneczne częściowo ograniczone.

Najskuteczniejszymi osłonami przeciwsłonecznymi, szczególnie dla ścian fasadowych aluminiowo-szklanych są osłony ruchome z nastawnymi listwami, składającymi się z pojedynczych lub łącznie obracanych listew przysłaniających. Główną zaletą jest fakt, że działanie przesłaniające można łatwo regulować.

Skala ich możliwości sięga od całkowitego przysłonięcia słońca przy zamkniętych listwach, poprzez różne pozycje wysokości i zmienne ustawienie listew w zależności od kąta padania promieni słonecznych. Na rysunku 12 przedstawiono przykładową osłonę przeciwsłoneczną ruchomą.

Ruch listew omawianego rodzaju osłon przeciwsłonecznych jest spowodowany poprzez systemy sterowania i regulacji, które pozwalają na precyzyjne ustawienie listew. Istnieją możliwości automatycznego ustawienia listew w zależności od czasu, daty, toru przemieszczania się słońca i intensywności nasłonecznienia, co powoduje optymalne, zależne od potrzeby zacienienie w każdej porze roku. Z punktu widzenia gospodarki energetycznej zaletą osłon przeciwsłonecznych ruchomych jest optymalne odcięcie dopływu ciepła latem, co powoduje zmniejszenie nakładów na chłodzenie w budynkach klimatyzowanych.

Precyzyjny przebieg regulacji polega na uwzględnieniu kąta zacienienia, który uzyskuje się na podstawie azymutu słońca i kąta wysokości położenia słońca. Automatyczna regulacja listew ustawia je zimą na „wpuszczenie słońca” w celu maksymalnego wykorzystania ciepła i ogrzania przestrzeni wewnętrznej budynku. Listwy na ścianach nie nasłonecznionych ustawiają się w położeniu umożliwiającym z kolei wykorzystanie naturalnego światła.

inż. Zbigniew Czajka
ITB Oddział Wielkopolski


Rys. 1. Markiza pionowa

1. Wieszak mocujący do stropu
2. Wieszak mocujący do ściany
3. Przegub korbowy
4. Skrzynka
5. Prowadnica linkowa
6. Pokrycie z tkaniny-kurtyna
7. Wspornik napinający
8. Prowadnica szynowa
9. Listwa dolna
10. Wspornik prowadnicy
11. Pokrywy boczne skrzynki


Rys. 2. Markizy fasadowe

1. Pokrywy boczne skrzynki
2. Wałek nawojowy
3. Kurtyna z tkaniny
4. Skrzynka
5. Prowadnice
6. Rura opadowa z rolkami
7. Wsporniki aluminiowe do mocowania prowadnic
8. Napęd korbowy z przekładnią
9. Złącze hermetyczne przy napędzie elektrycznym

Rys. 3. Markizoleta

1. Pokrywa boczna skrzynki
2. Wałek nawojowy
3. Kurtyna z tkaniny
4. Skrzynka
5. Osłona
6. Łożysko
7. Prowadnica szynowa
8. Rura kierująca
9. Rura opadowa
10. Ochrona krawędzi
11. Urządzenie wysięgnikowe
a) ramiona opadające
b) połączenie z prowadnicą
c) elementy kierujące
12. Zakończenie prowadnicy
13. Wsporniki dystansowe
14. Napęd (elektryczny lub ręczny)
15. Złącze hermetyczne przy napędzie elektrycznym

Rys. 4. Markizy pionowe grupowe

Tablica 1

Rys. 5. Wymiary montażowe dla markizy pionowej z prowadnicą linkową i napędem elektrycznym

Rys. 6. Wymiary montażowe markizy pionowej z prowadnicą szynową i napędem ręcznym (korbowym)

Tablica 2

Rys. 7. Pozioma osłona przeciwsłoneczna

1. Rama
2. Listwy
3. Ramię mocujące
4. Wspornik mocujący ramię
5. Wspornik mocujący ramę
6. Wysięg

Rys. 8. Osłona pozioma

Rys. 9. Osłona ukośna

Rys. 10. Osłona pionowa

Rys. 11. Osłona przeciwsłoneczna stała

Rys. 12. Podstawowe elementy pionowej osłony przeciwsłonecznej ruchomej

1. Listwa obrotowa
2. Kształtownik ramy
3. Zaślepka kształtownika
4. Zaślepka listwy
5. Cięgno
6. Wspornik listwy
7. Obejma cięgna
8. Kształtownik maskujący
9. Siłownik elektryczny

więcej informacji: Świat Szkła 2/2006

  • Logo - alu
  • Logo aw
  • Logo - fenzi
  • Logo - glass serwis
  • Logo - lisec
  • Logo - mc diam
  • Logo - polflam
  • Logo - saint gobain
  • Logo termo
  • Logo - swiss
  • Logo - guardian
  • Logo - forel
  • vitrintec wall solutions logo

Copyright © Świat Szkła - Wszelkie prawa zastrzeżone.