Wytwarzanie i instalowanie drzwi od podłogi do sufitu w taki sposób, aby uważano je za pozbawione barier architektonicznych, jest złożonym zadaniem. Dotyczy to szczególnie obszaru progowego.
Z reguły w rejonie tym prowadzone są różne prace specjalistyczne i spotyka się tu wiele zawodów: prace konstrukcyjne (np. murowanie ścian), prace związanie z wylewaniem jastrychu (podkładu pod posadzkę), prace związane z układaniem podłóg (np. parkietu), montaż okien oraz montaż termo- i hydroizolacji (uszczelnianie) budynku. Wszystkie te prace mają własne standardy i tolerancje.
Ta interdyscyplinarna współpraca wymaga szczegółowego projektu technicznego. Jest to szczególnie ważne w przypadku remontu lub renowacji, ale uzgodnienia takie prawie nie są wykonywane lub tylko w niewystarczającym stopniu.
Monter okien tarasowych często znajduje sytuację konstrukcyjną, która prawie nie pozwala na prawidłowe wykonanie progu i prowadnic do drzwi przesuwnych. Brakujące lub niewystarczające obszary do montażu uszczelnienia, niezaplanowane niezbędne elementy uzupełniające, takie jak zadaszenia, brak koncepcji drenażu – są na porządku dziennym.
Podstawowe wymagania dotyczące minimalnej ochrony cieplnej (izolacji termicznej zabezpieczającej przed wystąpieniem kondensacji pary wodnej w przegrodzie) są niekiedy trudne do spełnienia, ponieważ w pewnym stopniu kolidują ze spełnieniem podwyższonych wymagań względem elementu okiennego, na przykład w odniesieniu do izolacji akustycznej, odporności na włamanie, czy dodatkowo tworzenia wymaganego progu bez barier.
Fot. 1. Wytyczne ift BA-01/1 Określenie i klasyfikacja zdolności przejeżdżania przez progi
Niejasna terminologia i definicje
Określenie maksymalnej wysokości progu nie jest zbyt pomocne ani wystarczające, szczególnie dla użytkowników wózków inwalidzkich i osób poruszających się o kulach czy przy pomocy laski.
Co to znaczy okna i drzwi bezprogowe?
W przypadku budynków bez barier w Niemczech norma DIN 18040 z częściami 1 i 2 ma decydujące znaczenie. Zgodnie z nią „dolne ograniczniki drzwi i progi” są zasadniczo niedozwolone. Tylko w wyjątkowych przypadkach, gdy „jest to technicznie niezbędne”, obowiązuje maksymalna wysokość progu 2 cm.
Doświadczenie z praktyki budowlanej pokazuje, że wymagania te stwarzają przestrzeń do szerokiej dyskusji. Z jednej strony sformułowanie „bezprogowy” jest nieprecyzyjne, ponieważ – biorąc to dosłownie - oznaczałoby to ciągłą powierzchnię podłogi i brak dolnego wykończenia odrzwia, a zatem brak progu.
Zgodnie z normą EN 12519 próg definiuje się jako część poziomą na dolnej ramie drzwi, nad którą spoczywa skrzydło drzwi i która oddziela podłogę między dwoma sąsiadującymi obszarami.
Dlatego bardziej właściwe byłoby wymaganie, aby poziom progu i przyległych obszarów podłogi był równy. Ale ta formuła ma również swoje pułapki: na przykład w wielu drzwiach podnoszono-przesuwnych szyna prowadząca aktywnego skrzydła jest prowadzona we wnęce (zagłębieniu w podłodze).
W rezultacie nie można wykryć żadnej różnicy poziomu między sąsiednimi pokryciami podłogowymi i tym progiem, ale zagłębienie może stworzyć dodatkową przeszkodę. Na przykład małe koła wózków inwalidzkich mogą utknąć w tych szerokich prowadnicach.
Dla wielu specjalistów budowlanych, od architektów po monterów okien, określenie „próg bez barier” jest naturalnie utożsamiane z maksymalną wysokością progu 2 cm. Jednak zgodnie z DIN 18040 jest to dopuszczalny wyjątek, bowiem celem jest osiągnięcie możliwie najniższej wysokości progu, najlepiej 0 mm.
Przykłady „niezbędności technicznej” trudno znaleźć w nowych budynkach o zwykłych wymaganiach dotyczących komponentów. Jednak producenci i monterzy okien twierdzą, że na porządku dziennym są sytuacje, w których mają realizować „progi bez barier” na niedokładnie zaprojektowanych obszarach połączeń, a następnie są zmuszeni szukać konstruktywnych rozwiązań w trakcie montażu na placu budowy.
Jak wysoki może być „próg zerowy”?
Nie jest to jasno zdefiniowany ani nawet znormalizowany termin, chociaż często spotyka się go w praktyce. Progi o wysokości 0 mm są technicznie niewykonalne w przypadku zewnętrznych elementów budynku, które mogą mieć rynnę deszczową z pokrywą kratową.
Niemniej jednak branża oferuje dobre konstrukcje o bardzo małych różnicach wysokości, które można uznać za pozbawione barier architektonicznych, a jednocześnie zapewniają absolutnie niezbędne właściwości, odnośnie przepuszczalności powietrza, wodoszczelności itp. Uwzględnilibyśmy tu progi klas 5 i 6 przejezdności (rollover) – patrz sekcja 4. Są to fazowane progi o wysokości do ok. 4 mm.
Ostrzejsze wymagania
Warto zauważyć, że istnieją oznaki zaostrzenia wymogów prawnych. W regulacjach administracyjnych odnośnie technicznych przepisów budowlanych kraju związkowego Nadrenia Północna-Westfalia (z czerwca 2019 r.) zmieniono wymagania dotyczące mieszkań bez barier.
Dolne ograniczniki drzwi i progi we wszystkich typach drzwi w mieszkaniach (zakres DIN 18040-2) są teraz wyraźnie zabronione. Skreślono wyrażenie „jeżeli jest to technicznie niezbędne, nie mogą przekraczać 2 cm wysokości”.
Dotyczy to również drzwi (zewnętrznych) wejściowych do domu i drzwi technicznych (przeciwpożarowych) związanych z mieszkaniami, takich jak drzwi wejściowe do garaży lub parkingów podziemnych.
W rezultacie wymagany jest próg o wysokości 0 mm. Takie systemy progowe są – szczególnie w istniejących budynkach – trudne do wykonania lub trudno akceptowalne z ekonomicznego punktu widzenia. Ta intensyfikacja nie dotyczy jednak drzwi “okiennych” (drzwi balkonowych i tarasowych).
W praktyce wielu użytkowników – zwłaszcza osób niepełnosprawnych – nie może już pokonać wysokości progu 2 cm, szczególnie jeśli próg ma prostokątny przekrój.
Aby spełnić normatywny cel ochrony „bezpiecznej przejezdności”, bardziej odpowiednie jest wymaganie dobrej lub bardzo dobrej przejezdności – łatwego przejeżdżania wózkiem (rollover) zamiast maksymalnej wysokości progowej. W przeciwieństwie do DIN 18040, w normie austriackiej ÖNORM B 1600, wymaganie to istnieje od kilku lat.
Tabela 1. Ocena różnych konstrukcji progów (Wytyczne IF-BA-01/1)
Badania sprawdzające „przejeżdżalność“ (rollover)
Wygoda (łatwość) w przejeżdżaniu progów jest ważnym aspektem umożliwienia użytkownikom chodzików i wózków inwalidzkich możliwie niezależnego funkcjonowania w środowisku zabudowanym.
Ponadto użytkownicy wózków dziecięcych lub podobnych również czerpią korzyści z tego ułatwienia, a inne osoby doceniają wzrost komfortu (nie potykają się w razie nieuwagi).
Oprócz wysokości progu decydującą rolę odgrywa kształt progu. Ale w jaki sposób można ocenić zdolność do przejeżdżania profili progowych? Norma ÖNORM B 1600 nie udziela żadnych informacji na ten temat.
W ramach projektu badawczego „Ocena dostępności elementów budynku na przykładzie zastosowania okien i drzwi” ift Rosenheim opracował taką procedure badawczą. Profile progowe można teraz obiektywnie oceniać i przypisywać do zdefiniowanych klas przejezdności (rollover), a zatem są one również porównywalne.
Powstałe wytyczne dotyczą przede wszystkim sektora budownictwa remontowego (obszaru renowacji i modernizacji). Jeśli osiągnięcie przejścia “w jednym poziomie” nie jest możliwe, należy znaleźć co najlepsze możliwe rozwiązanie chroniące przed możliwościa przewrócenia (potknięcia się) użytkowników w trakcie przechodzenia przez drzwi.
Za pomocą wózka badawczego (fot. 2), który jest ciągnięty w obu kierunkach przez profil progowy, określa się wymaganą do tego siłę. Wytyczne przewidują sześć klas zdolności przejeżdżania, przy czym klasa 6 jest najlepsza – tj. przejazd po powierzchni poziomej bez różnic wysokości (tabela 1) – a klasa 1 najgorsza.
Sześć klas zostało wybranych w celu uwzględnienia różnych właściwości przejeżdżania i zapewnienia możliwości wyboru. Do klasyfikacji stosuje się wyższą siłę dwóch kierunków przejeżdżania.
Zalecane klasy
Klasy 5 i 6 powinny być zalecane w nowych budynkach bez barrier architektonicznych. W testach przejezdności z udziałem osób testowych (użytkowników wózków inwalidzkich i chodzików) zostały one ocenione jako bardzo dobre lub dobre do użytku.
W przypadku budynków remontowanych lub modernizowanych celem jest również osiągnięcie przejścia możliwie jak najbardziej poziomego (bez różnicy wysokości).
Ponieważ nie zawsze można to zapewnić z ekonomicznie i technicznie uzasadnionego punktu widzenia, ift Rosenheim zaleca w wytycznych ift BA-02/1 Zalecenia dotyczące wdrożenia dostępności w budownictwie mieszkaniowym z oknami i drzwiami co najmniej klasy 2 dla użytkowników wózków inwalidzkich i klasy 3 dla użytkowników chodzików.
Zróżnicowanie klas w tym przypadku wynika z faktu, że użytkownicy chodzików zazwyczaj oceniają zdolność do przekraczania progów gorzej niż użytkownicy wózków inwalidzkich. Innymi słowy, mają więcej trudności niż osoby na wózkach inwalidzkich. Niższe wysokości i niekorzystne kształtowanie progów już stanowią barierę „nie do pokonania”.
Wysokości progowe 20 mm były postrzegane i klasyfikowane przez obie grupy użytkowników jako „trudne” lub nawet „niemożliwe”. Klasa 2 dla osób na wózkach inwalidzkich i klasa 3 dla użytkowników chodzików stanowią kompromis. Tabela 1 pokazuje orientacyjny podział różnych profili progowych według klas możliwości przejazdu.
Podsumowanie
Obszary progowe bez barier muszą być dobrze zaprojektowane. W przypadku przejść na tym samym poziomie należy wziąć pod uwagę interakcje z innymi właściwościami użytkowymi, takimi jak szczelność na ulewny deszcz, izolacja akustyczna i odporność na włamanie.
W oparciu o wyniki projektu badawczego ift Rosenheim opracował wytyczne dotyczące określania i klasyfikowania zdolności progów do przejeżdżania.
Producenci profili progowych mogą teraz mieć możliwość określania właściwości swoich produktów sklasyfikowanych przez ift Rosenheim i mieć możliwość podania klasę zdolności przejeżdżania (rollover) określoną jako cecha produktu. W ten sposób podano obiektywną porównywalność różnych profili progowych, a także jasną specyfikację w zaproszeniu do składania ofert (zamówienia publiczne).
Sandra Heinrichsberger
ift Rosenheim
Knut Junge
ift Rosenheim
Artykuł powstał na podstawie wystąpienia na konferencji ift Rosenheim, Fenstertage 2019
Przedstawicielem Instytutu ift Rosenheim w Polsce jest Andrzej Wicha:
Literatura
- DIN 18040-1:2010-10 Budynki bez barier – Zasady projektowania – Część 1: Budynki publicznie dostępne (Construction of accessible buildings – Design principles – Part 1: Publicly accessible buildings).
- DIN 18040-2:2011-09 Budynki bez barier – Zasady projektowania – Część 2: Mieszkania (Construction of accessible buildings – Design principles – Part 2: Dwellings).
- ÖNORM B 1600:2017-04-01 Budownictwo bez barier – zasady projektowania (Construction of accessible buildings – Design principles).
- EN 12519:2019-02 Okna i drzwi – Terminologia (Windows and pedestrian doors – Terminology).
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
Więcej informacji: Świat Szkła 02/2020
