Klasy pożarowe budynków
W Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [1] w celu określenia wymagań technicznych i użytkowych wprowadzony został następujący podział budynków na grupy wysokości:
1) niskie (N) - do 12 m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokości do 4 kondygnacji nadziemnych włącznie,
2) średniowysokie (SW) - ponad 12 m do 25 m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokości ponad 4 do 9 kondygnacji nadziemnych włącznie,
3) wysokie (W) - ponad 25 m do 55 m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokości ponad 9 do 18 kondygnacji nadziemnych włącznie,
4) wysokościowe (WW) - powyżej 55 m nad poziomem terenu.
Według polskich przepisów techniczno-budowlanych [1] budynki oraz części budynków, stanowiące odrębne strefy pożarowe podzielone zostały, w zależności od przeznaczenie i sposobu użytkowania, na:
1) mieszkalne, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej charakteryzowane kategorią zagrożenia ludzi, określane dalej jako ZL,
2) produkcyjne i magazynowe, określane dalej jako PM,
3) inwentarskie (służące do hodowli inwentarza), określane jako IN.
Budynki oraz części budynków, stanowiące odrębne strefy pożarowe, określane jako ZL, zalicza się do jednej lub do więcej niż jedna spośród następujących kategorii zagrożenia ludzi:
1) ZL I - zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób niebędących ich stałymi użytkownikami, a nieprzeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się,
2) ZL II - przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, takie jak szpitale, żłobki, przedszkola, domy dla osób starszych,
3) ZL III - użyteczności publicznej, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II,
4) ZL IV - mieszkalne,
5) ZL V - zamieszkania zbiorowego, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II.
Budynki (strefy pożarowe) zaliczone do poszczególnych kategorii zagrożenia ludzi (ZL), w zależności od liczby kondygnacji lub wysokości, i budynki (strefy pożarowe) pozostałe, w zależności od gęstości obciążenia ogniowego i liczby kondygnacji lub wysokości, przyporządkowuje się do odpowiednich klas odporności pożarowej: A, B, C, D, E.
Dla każdej z klas odporności pożarowej budynku sformułowano wymagania dotyczące klasy odporności ogniowej takich elementów budynku, jak: konstrukcja nośna, ściany, stropy oraz w zakresie rozprzestrzeniania ognia lub reakcji na ogień (§ 216. 1).
Bezpieczeństwo pożarowe ścian osłonowych kurtynowych
Wymagania w zakresie odporności ogniowej
Wymagania techniczno-budowlane wynikają z funkcji, jaką dany element budowlany spełnia w budynku.
Ściany osłonowe kurtynowe spełniają następujące funkcje w warunkach pożaru:
1) ograniczają rozprzestrzenianie się ognia i dymu w budynku,
2) ograniczają rozprzestrzenianie się pożaru na obiekty sąsiednie,
3) umożliwiają ewakuację użytkowników,
4) zapewniają bezpieczeństwo ekipom ratowniczym.
Punkty 3) i 4) dotyczą takich rozwiązań, w których odpadające pod wpływem ognia wydobywającego się przez okno części elewacji (w szczególności okładzin i elementów kamiennych lub tafli szklanych) mogą utrudniać lub uniemożliwiać dostęp do budynku, stanowiąc zagrożenie dla ekip ratowniczych i ewakuujących się użytkowników.
Ograniczenie rozprzestrzeniania się ognia i dymu wewnątrz budynku jest związane głównie z rozprzestrzenianiem się ognia i dymu między kondygnacjami.
Może ono następować na skutek:
- zapalenia się palnych izolacji cieplnych, uszczelek itp.,
- zniszczenie lub niewłaściwa konstrukcja ściany.
W tym przypadku ogień i dym może się rozprzestrzeniać:
- na skutek przerzutu ognia między oknami,
- przez niewypełnione powłoki ściany,
- przez styki i połączenia między ścianą a stropem,
- w wyniku nadmiernego wzrostu temperatury ściany kondygnacji powyżej pomieszczenia, w którym wybuchł pożar.
Możliwość rozprzestrzeniania się pożaru między budynkami ogranicza się zwykle przez zapewnienie odpowiednich odległości między ścianami zewnętrznymi budynków. W zabudowie miejskiej przestrzeganie tej zasady jest utrudnione, gdyż wiąże się ze stratą terenu i znacznymi nakładami finansowymi. W takich przypadkach ściany zewnętrzne powinny spełniać funkcję przegrody oddzielenia przeciwpożarowego i odporność ogniową określa się nie tylko dla pasa międzykondygnacyjnego, ale dla całej ściany jako pełnej przegrody
Aby ściany osłonowe kurtynowe spełniały swoje funkcje w zakresie bezpieczeństwa pożarowego, klasyfikuje się je ze względu na:
- odporność ogniową,
- reakcję na ogień i
- stopień rozprzestrzeniania ognia.
W Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie klasa odporności ogniowej ścian zewnętrznych dotyczy pasa międzykondygnacyjnego wraz z połączeniem ze stropem (§ 216.1 Rozporządzenia [1]).
Jeżeli zachowane są odległości pomiędzy budynkami, przedstawione w Tablicy 3, uważa się, że zabezpiecza to przed rozprzestrzenianiem się ognia na budynek sąsiedni a ściana zewnętrzna powinna ograniczać rozprzestrzenianie się ognia do wewnątrz budynku.
Wymaganie to jest spełnione, jeżeli pas międzykondygnacyjny ma odpowiednią wysokość (i odporność ogniową) lub jeżeli pomiędzy kondygnacjami zastosowano rodzaj wspornika o odpowiedniej długości i odpowiedniej odporności ogniowej.
W ścianach zewnętrznych budynków wielokondygnacyjnych (§223), pasy międzykondygnacyjne powinny być o wysokości, co najmniej 0,8 m (rys. 1).
Rys. 1. Cechy geometryczne pasa międzykondygnacyjnego ściany zewnętrznej
Za równorzędne rozwiązania uznaje się oddzielenia poziome w formie daszków, gzymsów i balkonów o wysięgu, co najmniej 0,5 m lub też inne oddzielenia poziome i pionowe o sumie wysięgu i wymiaru pionowego, co najmniej 0,8 m.
W ścianach zewnętrznych budynków wielokondygnacyjnych (§224), nad strefą pożarową PM, o gęstości obciążenia ogniowego powyżej 1000 MJ/m2, wysokość pasa międzykondygnacyjnego powinna wynosić, co najmniej 1,2 m (rys. 1). Za równorzędne rozwiązania uznaje się oddzielenia poziome w formie daszków, gzymsów i balkonów o wysięgu, co najmniej 0,8 m lub też inne oddzielenie poziome i pionowe o sumie wymiaru pionowego i wysięgu, co najmniej 1,2 m.
Elementy poziome, wymienione powyżej, powinny mieć klasę odporności ogniowej wymaganą w stosunku do ścian zewnętrznych budynku i być wykonane z materiałów niepalnych.
Należy pamiętać, że warunki dotyczące geometrii pasów miedzy kondygnacyjnych, rys. 1 (określone w §223. ust. 1 i 2), nie dotyczą ścian holu i dróg komunikacji ogólnej.
Ścianę oddzielenia przeciwpożarowego należy wysunąć, na co najmniej 0,3 m poza lico ściany zewnętrznej budynku lub na całej wysokości ściany zewnętrznej (§ 235.2) zastosować pionowy pas z materiału niepalnego o szerokości co najmniej 2 m i klasie odporności ogniowej EI 60. O tym wymaganiu należy pamiętać szczególnie w przypadku rozbudowy związanej z usytuowaniem nowego budynku w stosunku do budynków już istniejących przy montowaniu ściany osłonowej.
Jeżeli opisane w tablicy 3 odległości pomiędzy budynkami nie są zachowane oraz w przypadku, gdy ściana osłonowa stanowi oddzielenie przeciwpożarowe wymagania w zakresie odporności ogniowej dotyczą całej ściany zewnętrznej (a nie tylko pasa miedzykondygnacyjnego wraz z połączeniem ze stropem).
Elementy okładzin elewacyjnych (§ 225) powinny być mocowane do konstrukcji budynku w sposób uniemożliwiający ich odpadanie w przypadku pożaru w czasie krótszym niż wynikający z wymaganej klasy odporności ogniowej określonej w tab. 1, odpowiednio do klasy odporności pożarowej budynku, w którym są one zamocowane.
Wymagania w zakresie rozprzestrzeniania ognia
Ściany zewnętrzne budynku, o klasie odporności pożarowej według Tablicy 2 (§ 216.1), powinny być nierozprzestrzeniające ognia, przy czym w niektórych przypadkach dopuszcza się ściany słabo rozprzestrzeniające ogień (§ 216.2 Rozporządzenia [1]).
Ostatnie zmiany z marca 2009 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. związane były z ewolucją zbioru Polskich Norm przyjmującego normy europejskie. Zmiany w większości dotyczyły działu VI Bezpieczeństwo pożarowe i związane były z określenie związku europejskiej klasyfikacji reakcji na ogień i odporności ogniowej z polskimi wymaganiami.
W Rozporządzeniu [1] wprowadzony został Załącznik nr 3, w którym przyporządkowane zostały klasom reakcji na ogień według PN-EN 13501-1:2008 [9] określenia dotyczące palności i rozprzestrzeniania ognia stosowane w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (niepalny, niezapalny, trudno zapalny, łatwo zapalny, niekapiący, samo gasnący, intensywnie dymiący), Tablica 4.
Ściany osłonowe kurtynowe klasyfikuje się pod względem stopnia rozprzestrzeniania ognia następująco:
- nierozprzestrzeniające ognia;
Elementy, które mogą ulegać spalaniu poza obszarem działania źródła ognia w zakresie określonym w kryteriach oceny badania. Nie dopuszcza się spalania po czasie badania ani też występowania płonących kropli i odpadów stałych.
- słabo rozprzestrzeniające ogień;
Elementy, które ulegają spalaniu: poza obszarem działania źródła ognia, poza zakresem określonym w kryteriach oceny przyjętym dla elementów słabo rozprzestrzeniających ogień, po czasie badania lub z występowaniem płonących kropli lub odpadów stałych.
Badanie stopnia rozprzestrzeniania ognia przez ściany osłonowe od zewnątrz przeprowadza się na podstawie normy PN-90/B-02867 [8].
Rozprzestrzeniania ognia od wewnątrz klasyfikuje się z uwagi na reakcję na ogień zgodnie z normą PN-EN 13501-1:2008.
Zgodnie z normą PN-EN 13501-1:2008 za nierozprzestrzeniające ogień klasyfikuje się elementy wykonane z materiałów, których właściwości z uwagi na reakcję na ogień opisane zostały w tablicy 5, a słabo rozprzestrzeniające ogień – elementy wykonane z materiałów opisanych w tablicy 6.
Badania odporności ogniowej ścian osłonowych kurtynowych przeprowadza się wg norm:
- PN-EN 1363-1:2001 [3] – wymagania ogólne,
- PN-EN 1363-2:2001 [4] – procedury alternatywne i dodatkowe,
- PN-EN 1364-3:2006 [5] – ściany kurtynowe, pełna konfiguracja,
- PN-EN 1364-4:2007 [6] – ściany kurtynowe, częściowa konfiguracja,
- EXAP prPN-EN 15254-6 Rozszerzone zastosowanie wyników badań odporności ogniowej. Ściany nienośne Część 6: Ściany kurtynowe [7].
Po opublikowaniu ostatniej z norm będzie można wprowadzić rozszerzony zakres stosowania wyników badań odporności ogniowej, co dopuszczone zostało w normie klasyfikacyjnej PN-EN 13501-2+A1:2010 [2].
Badanie stopnia rozprzestrzeniania ognia przez ściany osłonowe od zewnątrz przeprowadza się na podstawie normy PN-90/B-02867 [8].
Rozprzestrzeniania ognia od wewnątrz klasyfikuje się z uwagi na reakcję na ogień zgodnie z normą PN-EN 13501-1:2008.
Wymagania w zakresie bezpieczeństwa pożarowego zostały uwzględnione w normie wyrobu na ściany osłonowe PN-EN 13830:2005 (cyt.):
- „4.8 Odporność ogniowa
Jeśli jest to specjalnie wymagane, odporność ogniową należy sklasyfikować zgodnie z pEN 13501-2
- 4.9 Reakcja na ogień
Jeśli jest to specjalnie wymagane, reakcję na ogień należy sklasyfikować zgodnie z EN 13501-1.
- 4.10 Rozprzestrzenianie się ognia
Jeśli jest to specjalnie wymagane, ściana osłonowa powinna mieć takie zapory pożarowe i dymowe, jakie są konieczne do ochrony przed przepuszczaniem ognia i dymu poprzez szczeliny pomiędzy konstrukcją ściany osłonowej a czołem stropu na wszystkich poziomach zgodnie z 4.8.”
Norma wyrobu EN 13830:2005 jest obecnie nowelizowana.
W projekcie roboczym wprowadzona została ocena rozprzestrzeniania od zewnątrz na podstawie klas reakcji na ogień.
Przy projektowaniu, budowie i przebudowie oraz przy zmianie sposobu użytkowania budynków oraz budowli nadziemnych i podziemnych spełniających funkcje użytkowe budynków, a także związanych z nimi urządzeń budowlanych, wymagania w stosunku także do ścian osłonowych kurtynowych, wynikające z Rozporządzenia Ministra Infrastruktury, mogą być spełnione w sposób inny niż określony w Rozporządzeniu, stosownie do wskazań ekspertyzy technicznej właściwej jednostki badawczo-rozwojowej albo rzeczoznawcy budowlanego oraz do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, uzgodnionych z właściwym komendantem wojewódzkim Państwowej Straży Pożarnej.
Zofia Laskowska
Instytut Techniki Budowlanej
Literatura
[1] Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z późniejszymi zmianami)
[1] Norma PN-EN 13501-2+A1:2010 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków Część 2: Klasyfikacja na podstawie badań odporności ogniowej, z wyłączeniem instalacji wentylacyjnej
[2] Norma PN-EN 1363-1:2001 Badania odporności ogniowej – Część 1: Wymagania ogólne
[3] Norma PN-EN 1363-2:2001 Badania odporności ogniowej – Część 2: Procedury alternatywne i dodatkowe
[4] PN-EN 1364-3:2006 Badania odporności ogniowej elementów nienośnych Część 3: Ściany kurtynowe, pełna konfiguracja
[5] PN-EN 1364-4:2007 Badania odporności ogniowej elementów nienośnych Część 3: - ściany kurtynowe, częściowa konfiguracja
[6] Projekt normy prEN 15254-6 Rozszerzone zastosowanie wyników badań odporności ogniowej – Ściany nienośne – Część 6: Ściany kurtynowe
[7] Norma PN-90/B-02867 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Metoda badania stopnia rozprzestrzeniania ognia przez ściany
[8] Norma PN-EN 13501-1:2008 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków Część 1: Klasyfikacja na podstawie badań reakcji na ogień
Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym
inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
więcej informacj: Świat Szkła 6/2012