Bariery bezpieczeństwa, potocznie nazywane balustradami, są typowym zabezpieczeniem przed upadkiem z wysokości, stosowanym przy eksploatacji elementów obiektów budowlanych, takich jak: schody, tarasy, balkony, dachy, wiadukty, mosty itp.
Należy je stosować we wszystkich rozwiązaniach architektonicznych, w obrębie których odbywa się ruch pieszy, lub które graniczą z obszarami leżącymi poniżej tych barier.
Wprowadzenie
Balustrady coraz częściej pełnią również funkcję ozdobną. Mogą być one wykonane z:
- cegły, jako balustrada pełna, np. murowana z elementów drobnowymiarowych zakończonych parapetem lub poręczą;
- metalu lub drewna, jako balustrada ażurowa złożona ze słupków i wypełnień zakończonych poręczą (rys. 1, 2);
Rys. 1. Balustrada metalowa ze słupkami i wypełnieniem z siatki
Rys. 2. Balustrada metalowa ze słupkami i wypełnieniem linką stalową
- elementów szklanych z różnicowanej konstrukcji, np. jako przeszklenia lub balustrady szklane ażurowe składające się ze słupków stanowiących konstrukcję balustrady oraz elementów szklanych wypełniających przestrzeń pomiędzy słupkami (rys. 3) lub jako całoszklane (rys. 4, 5).
Rys. 3. Balustrada szklana ze słupkami i z poręczą mocowaną na słupkach
Rys. 4. Balustrada szklana pełna z poręczą mocowaną w taflach szkła
Rys. 5. Balustrada szklana pełna zespolona od góry poręczą metalową
Przeszklenia zabezpieczające przed wypadnięciem można podzielić na trzy kategorie [1]:
- kategoria A – przeszklenia pionowe mocowane liniowo, bez nośnego rygla podokiennego lub bez przedniej poręczy, zamontowanej przed konstrukcją szklaną na wysokości wymaganej do przyjęcia poziomego obciążenia (rys. 6);
Rys. 6. Przeszklenie pionowe mocowane liniowo, bez nośnego rygla podokiennego lub bez przedniej poręczy, zamontowanej przed konstrukcją szklaną na wysokości wymaganej do przyjęcia poziomego obciążenia
- kategoria B – nośne balustrady szklane, mocowane liniowo na dolnej krawędzi w konstrukcji zaciskowej, których poszczególne szyby połączone są za pomocą zamontowanej stałej poręczy (rys. 7);
Rys. 7. Balustrada mocowana liniowo na dolnej krawędzi w konstrukcji zaciskowej, której poszczególne szyby połączone są za pomocą zamontowanej stałej poręczy
- kategoria C – oszklenia zabezpieczające przed wypadnięciem, które nie służą do przejmowania obciążeń poziomych na wysokości poręczy. Dzieli się je na podgrupy:
- C1 – wypełnienia balustrad mocowane liniowo i/lub punktowo po przynajmniej dwóch przeciwległych stronach (rys. 8);
Rys. 8. Balustrada z wypełnieniem mocowanym liniowo i/lub punktowo po przynajmniej dwóch przeciwległych stronach
- C2 – oszklenia pionowe mocowane liniowo po przynajmniej dwóch przeciwległych stronach, znajdujące się poniżej rygla poprzecznego, który przejmuje obciążenie poziome i usytuowany jest na wysokości poręczy (rys. 9);
Rys. 9. Oszklenia pionowe mocowane liniowo po przynajmniej dwóch przeciwległych stronach, znajdujące się poniżej rygla poprzecznego, które przejmują obciążenie poziome i usytuowane są na wysokości poręczy
- C3 – oszklenia kategorii A z poręczą odprowadzającą obciążenia poziome, które zamontowane są przed konstrukcją szklaną na wysokości określonej w przepisach prawa budowlanego (rys. 10).
Rys. 10. Oszklenia kategorii A z poręczą odprowadzającą obciążenia poziome, które zamontowane są przed konstrukcją szklaną na wysokości określonej w przepisach prawa budowlanego
Ustawa Prawo budowlane [2] normuje działalność obejmują projektowanie, budowę, utrzymanie i rozbiórkę obiektów budowlanych. Budynek i urządzenia z nim związane powinny być projektowane i wykonywane w sposób niestwarzający niemożliwego do zaakceptowania ryzyka wypadków w trakcie użytkowania [3].
Balustrady nie powinny mieć ostro zakończonych elementów, a ich konstrukcja powinna zapewniać przeniesienie sił poziomych obciążeń technologicznych i montażowych. Wysokość i wypełnienie płaszczyzn pionowych powinny zapewniać skuteczną ochronę przed wypadnięciem osób. Szklane elementy balustrad powinny być wykonane ze szkła o podwyższonej wytrzymałości na uderzenia, tłukącego się na drobne, nieostre odłamki. Wysokość i prześwity lub otwory w wypełnieniu balustrad powinny mieć wymiary określone prawem (tab. 1).
(...)
Przy projektowaniu balustrad należy pamiętać, że:
- w budynku, w którym przewiduje się zbiorowe przebywanie dzieci bez stałego nadzoru, balustrady powinny mieć rozwiązania uniemożliwiające wspinanie się na nie oraz zsuwanie się po poręczy;
- w budynkach użyteczności publicznej, np. halach sportowych, teatrach, kinach i innych balustrady powinny zapewniać bezpieczeństwo użytkowników także w przypadku paniki.
Dopuszcza się obniżenie pionowej części balustrady do 0,7 m, pod warunkiem uzupełnienia jej górnej części poziomą ramą o szerokości dającej łącznie z częścią pionową wymiar co najmniej 1,2 m.
Specyfikacja uszkodzonego elementu fasady szklanej wraz z opisem konstrukcyjnym
Podczas eksploatacji obiektu budowanego uszkodzeniu uległo jedno z wypełnień pełnej balustrady szklanej (rys. 11a, 11b, 11c, 12).
Rys. 11a. Widok uszkodzonego elementu wypełnienia balustrady od strony wschodniej
Rys. 11b. Widok centralny uszkodzenia elementu szklanego balustrady
Rys.11.c. Widok uszkodzonego elementu wypełnienia balustrady od strony zachodniej
Rys. 12. Widok pęknięć uszkodzonego elementu wypełnienia balustrady
Analizowana balustrada znajduje się w holu budynku na pierwszym piętrze na wysokości +6,40 m nad poziomem parteru. Jej zadaniem jest ochrona przed wypadnięciem osób przemieszczających się korytarzem (rys. 13).
Rys. 13. Lokalizacja uszkodzonego elementu balustrady przeznaczonego do wymiany
Balustrada była wykonana w systemie InVisible (rys. 14, 15). System ten umożliwia mocowanie samonośnych balustrad szklanych jako jednolitych płaszczyzn szkła bez zbędnych elementów zakłócających jej wygląd.
Rys. 14. Balustrada systemu InVisible.
Opracowano na podstawie materiałów firmy PROGLAS RAILING SYSTEM – katalog Invisible
Rys. 15. Przykładowy montaż balustrady systemu InVisible
Opracowano na podstawie materiałów firmy PROGLAS RAILING SYSTEM – katalog Invisible
Balustrady w przestrzeni holu głównego o wysokości 110 cm wykonane zostały jako całoszklane, z pochwytem stalowym ze stali nierdzewnej w kolorze naturalnym o średnicy D = 48 mm. Wypełnienie wykonano ze szkła bezpiecznego klejonego, tj. szkła laminowanego bezpiecznego 2 x 10 mm + 2 x folia PVB o wymiarach 2,00x1,00 m. Zastosowano mocowanie liniowe ukryte za pomocą kątownika systemowego i listwy aluminiowej typu Proglas Invisible z mocowaniem od góry (rys. 16 a, b, c), z zachowaniem odstępów 10 mm pomiędzy wypełnieniami szklanymi balustrady (rys. 17).
Rys. 16a. Rysunek konstrukcyjny balustrady typu Proglas Invisible zastosowanej w obiekcie.
Rys. 16b. Poręcz ze stali nierdzewnej o średnicy 48,3 mm
Rys. 16c. Listwa maskująca dolna (aluminiowa systemowa)
Rys. 17. Zachowanie odstępu 10 mm pomiędzy wypełnieniami szklanymi balustrady
Projektowanie bezpiecznej pracy przy wymianie elementu szklanego wypełnienia balustrady
Wymiana uszkodzonego elementu szklanej balustrady zlokalizowanej w holu budynku na wys. 6,40 m na poziomem parteru zaliczana jest do robót remontowych1.
Podstawowym dokumentem regulującym zagadnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia podczas prowadzenia robót budowlanych, w tym robót remontowych, jest rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych [4]. Wymiana uszkodzonego elementu balustrady szklanej musi być przeprowadzona w sposób zapewniający bezpieczeństwo i ochronę zdrowia osób postronnych przebywających w czasie trwania robót w budynku i pracowników prowadzących roboty remontowe.
Przed rozpoczęciem pracy kierownik nadzorujący wymianę uszkodzonego elementu fasady szklanej powinien podjąć decyzję dotyczącą konieczności sporządzania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
Szczegółowy zakres robót, dla których należy sporządzić plan bioz jest zawarty w rozporządzenie MI z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia [5].
Następnie na podstawie dokumentacji projektowej obiektu budowlanego należy opracować procedurę przebiegu robót. Typowa procedura powinna zawierać:
- charakterystykę techniczną poszczególnych robót niezbędnych do wymiany uszkodzonego elementu balustrady i warunki ich realizacji;
- dobór maszyn i urządzeń, które będą użyte do przeprowadzenia poszczególnych robót;
- zabezpieczenie miejsca prowadzenia robót przed osobami postronnymi;
- instruktaż stanowiskowy pracowników, którzy będą prowadzili roboty remontowe.
Po opracowaniu ww. procedury przebiegu robót można przystąpić do opracowywania poszczególnych części planu bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia. Przykładową procedurę do opracowania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia dla wymiany elementu balustrady w holu budynku przedstawiono na rys. 18.
Rys. 18. Schemat przykładowej procedury do opracowania planu BIOZ dla procesu wymiany uszkodzonego elementu szklanego wypełnienia balustrady w holu budynku
Opracowanie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia dla wymiany uszkodzonego elementu balustrady szklanej
Plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia dla robót remontowych składa się z trzech części: strony tytułowej, części opisowej oraz części rysunkowej, sporządzonej na części projektu.
Strona tytułowa planu bioz zawiera:
- nazwę i adres obiektu budowlanego,
- imię i nazwisko lub nazwę inwestora oraz jego adres,
- imię i nazwisko oraz adres kierownika budowy, sporządzającego plan bioz, a w przypadku gdy plan bioz sporządzany jest przez inną osobę
– również imię i nazwisko oraz adres tej osoby lub nazwę i adres podmiotu sporządzającego plan bioz.
Część opisowa zawiera:
- zakres robót dla całego procesu wymiany uszkodzonego elementu balustrady oraz kolejność realizacji poszczególnych czynności,
- wykaz istniejących elementów obiektu budowlanego podlegających rozbiórce,
- wskazanie elementów zagospodarowania miejsca prowadzenia robót remontowych, które mogą stwarzać zagrożenie bezpieczeństwa i zdrowia ludzi postronnych i pracowników budowlanych,
- informacje dotyczące przewidywanych zagrożeń występujących podczas wymiany uszkodzonego elementu balustrady szklanej, określające skalę i rodzaje zagrożeń oraz miejsce i czas ich wystąpienia,
- informację o wydzieleniu i oznakowaniu miejsca prowadzenia robót remontowych, stosownie do rodzaju zagrożenia,
- informację o sposobie prowadzenia instruktażu pracowników przed przystąpieniem do realizacji robót szczególnie niebezpiecznych, w tym:
-- określenie zasad postępowania w przypadku wystąpienia zagrożenia,
-- konieczność stosowania przez pracowników środków ochrony indywidualnej, zabezpieczających przed skutkami zagrożeń, w tym upadku z wysokości,
-- zasady bezpośredniego nadzoru nad pracami szczególnie niebezpiecznymi przez wyznaczone w tym celu osoby,
-- wskazanie środków technicznych i organizacyjnych, zapobiegających niebezpieczeństwom wynikającym z wykonywania robót remontowych w strefach szczególnego zagrożenia zdrowia lub w ich sąsiedztwie, w tym zapewniających bezpieczną i sprawną komunikację, umożliwiającą szybką ewakuację na wypadek awarii i innych zagrożeń.
Część rysunkowa opracowana na kopii projektu powinna zawierać dane umożliwiające łatwe odczytanie części opisowej, a w szczególności:
- czytelną legendę,
- oznaczenie czynników mogących stwarzać zagrożenie podczas prowadzenia wymiany uszkodzonego elementu balustrady,
- rozmieszczenie urządzeń technicznych wraz z parametrami
poboru mediów, punktami czerpalnymi, zaworami odcinającymi, drogami dojazdowymi,
- rozmieszczenie sprzętu niezbędnego przy prowadzeniu robót remontowych,
- rozmieszczenie i oznaczenie granic obszarów wewnętrznych i zewnętrznych stref ochronnych takich jak strefy magazynowania i składowania materiałów, wyrobów, substancji oraz preparatów niebezpiecznych używanych przy robotach remontowych oraz strefy pracy sprzętu zmechanizowanego i pomocniczego,
- przedstawienie rozwiązań układów komunikacyjnych, transportu na potrzeby prowadzonych robót oraz odgrodzenia miejsca prowadzenia robót remontowych od pozostałych ogólnodostępnych sektorów budynku.
1 Remont – wykonywanie w istniejącym obiekcie budowlanym robót budowlanych polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, a nie stanowiących bieżącej konserwacji
dr inż. Jerzy Obolewicz
Politechnika Białostocka
Literatura
[1] T. Michałowski, Dobór szkła na balustrady wg przepisów polskich i niemieckich, „Świat Szkła” nr 5/2012.
[2] Ustawa Prawo budowlane.
[3] Rozporządzenie MI z dnia 12 kwietnia 2002 r. w prawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.
[4] Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych.
[5] Rozporządzenie MI z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
Całość artykułu w wydaniu drukowanym I elektronicznym
Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne
Więcej informacji: Świat Szkła 05/2014