O obowiązku produkcyjnego sprawdzania trwałości i zgodności szyb warstwowych pisałem na łamach „Świata Szkła” przed pięciu laty (nr 7-8/2015), ale nadal obserwuję w mojej działalności rzeczoznawcy wiele przypadków rozwarstwiania się krawędzi szyb i krawędzi wierconych otworów w szybach instalowanych w budynkach, głównie jako wypełnienie balustrad i szklanych osłon balkonowych oraz różnego rodzaju daszków i przegród zewnętrznych.

Rozwarstwianie się krawędzi szyb, zwane też w branżowym slangu delaminacją, występuje nadal, pomimo że w minionym okresie nastąpił znaczny rozwój asortymentowy folii klejących i udoskonalenie metod produkcji szkła warstwowego oraz szyb warstwowych.

Zadania producenta szyb warstwowych w Zakładowej kontroli ich produkcji (ZKP)
W części harmonizującej zestaw norm, tj. w normie PN EN 14449 dla szkła warstwowego i bezpiecznego szkła warstwowego, znajduje się jednolity zapis: „Producent powinien przygotować dokument identyfikujący właściwości/charakterystykę wyrobu” na podstawie zebranych informacji dotyczących właściwości wyrobu (patrz 6.3).

Dokument ten powinien być częścią technicznej bazy danych producenta i stanowić podstawę do dodatkowych informacji o wyrobie jeśli wymaga tego zastosowanie.

Dokument identyfikujący właściwości/ charakterystyka wyrobu – powinien być katalogowany w jednej z form medialnych (druk, płyta CD, strona internetowa, itp.), zawsze możliwych do zidentyfikowania przy powołaniu łącznie z oznakowaniem wyrobu.

W katalogu powinny być przedstawione wartości lub klasy właściwości, których spełnienie zadeklarowano. Jeżeli nie deklaruje się danej właściwości należy użyć znaku NPD („nie określono właściwości”).

Wobec powyższego Producent powinien odpowiednio dobrać plan badań określonego typu szklanego wyrobu budowlanego do funkcji i wymagań jakie spełnia szyba w obiekcie budowlanym, co najmniej w zakresie zapewnienia wymagań podstawowych, określonych w Rozporządzeniu Rady (UE) nr 305/2011.

Planowanie badań w ramach Zakładowej kontroli produkcji (ZKP)
Szyby warstwowe przeznaczone do zastosowań zewnętrznych bez zakrytych krawędzi podlegają badaniom odporności na wysoką temperaturę (metoda A), badaniom odporności na wysoką wilgotność z kondensacją (metoda C) [tablica B.3 PN EN 14449, Literatura, poz. 1] oraz badaniom odporności na promieniowanie [Rozdział 6 PN EN ISO 12543-4, Literatura, poz. 2].

Wskazane normy podają minimalne, zalecane plany badań powyższych właściwości, podlegających sprawdzaniu pod względem zapewnienia trwałości gotowych wyrobów.

Odporność na promieniowanie jest zwykle w zakresie Wstępnego Badania Typu (WBT), także jako pośrednia ocena trwałości poprzez kontrolowanie procesu produkcji i/lub na podstawie umowy o jakość z producentem materiałów międzywarstwy (folie, arkusze, wlewana żywica), który przedłoży wyniki badań według metody wskazanej przez producenta danego typu szyb warstwowych.

Normowy plan badań dla metody A zaleca badanie minimum jednej próbki dziennie, a dla metody C zaleca badanie minimum trzech próbek co dwa tygodnie.

Producent szyb warstwowych musi dysponować stosownym wyposażeniem badawczym i tylko na podstawie wyników badań przy staranności ich dokumentowania powinien odpowiedzialnie deklarować zgodność właściwości użytkowych z przewidywanym zastosowaniem.

Deklarowanie zgodności dotyczy także odporności i trwałości użytej folii klejącej na możliwe do przewidzenia warunki użytkowe, w których wyprodukowana szyba warstwowa będzie użytkowana przez okres, zwany też cyklem życia wyrobu.

Ważniejsze rodzaje i właściwości folii do produkcji szkła i szyb warstwowych
Folie typu EVA oraz typu PVB są dwoma różnymi materiałami polimerowymi, które dominują w zastosowaniu przy współczesnej produkcji szyb warstwowych.

Badania porównawcze właściwości szyb warstwowych z folią PVB oraz szyb warstwowych z folią EVA zostały wykonane w 2016 r w ówczesnym Zakładzie Technologii Szkła Oddziału Szkła i Materiałów Budowlanych w Krakowie [Literatura, poz. 3].

Autorzy dowiedli, że porównywalne ze sobą konstrukcyjnie szyby warstwowe z folią PVB mają wyższą wytrzymałość mechaniczną na uderzenie (wahadłem) oraz wyższą odporność na promieniowanie (słoneczne) niż szyby warstwowe z folią EVA.

Z kolei folia EVA (kopolimer etylenu i octanu winylu) wykazuje od 5 do 10 niższy współczynnik przenikania pary wodnej niż tworzywa na bazie poliwinylobutyralu (PVB), co ma istotny wpływ na wyższą odporność krawędzi szyb warstwowych z folią EVA na wysoką wilgotność z kondensacją.

Szyby z folią EVA wykazują natomiast niższą przepuszczalność światła w zakresie widzialnym niż szyby z folią PVB o porównywalnej grubości, a nawet zastosowana folia EVA stwarza czasem wrażenie zamglenia obrazu optycznego w świetle przechodzącym.

Przewidywane zastosowanie decyduje o wyborze międzywarstwy
Z wcześniej przedstawionych zadań producenta szyb warstwowych wynika, że to Producent powinien odpowiednio dobrać plan badań określonego typu szklanego wyrobu budowlanego do funkcji i wymagań, jakie spełnia szyba w obiekcie budowlanym, co najmniej w zakresie zapewnienia wymagań podstawowych.

Zatem producent szyb warstwowych dla sprostania wymaganiom współczesnego budownictwa powinien dysponować co najmniej możliwościami wytwarzania tych wyrobów zarówno z użyciem folii PVB jak również folii EVA oraz stosować je w zależności od rozeznanych warunków użytkowania w obiekcie (właściwości użytkowe) w celu zapewnienia ich trwałości w cyklu życia, zdefiniowanym w Rozporządzeniu Rady (UE) nr 305/2011.

Ponadto producent powinien mieć plan badań i dysponować sprawnym wyposażeniem badawczym do realizacji ZKP lub dostępem do badań w zakresie normowych badań odporności na promieniowanie symulujące działanie słońca, wysoką temperaturę oraz wysoką wilgotność z kondensacją.

Niezbędne urządzenia badawcze, przykłady
Na zdjęciach pokazuję niezbędne urządzenia badawcze (ZKP), użytkowane w warunkach laboratorium producenta bezpiecznych szyb warstwowych.

Więcej informacji jest na stronie: http://www.stronaszklar.neostrada.pl/urz.htm

Dokumentowanie trwałości i zgodności wyrobów
Staranne i systematyczne dokumentowanie (w tym archiwizacja próbek), obok wymaganej oceny zgodności dla typów wyrobów (jednostek oszklenia), jest obowiązkiem każdego producenta szklanych wyrobów do budownictwa. Obowiązek ten wynika wprost z norm przedmiotowych, ale także z odnośnych przepisów prawa budowlanego, w szczególności z ogólnodostępnej Ustawy o wyrobach budowlanych oraz Rozporządzenia UE nr 305/2011 r.

Dokumentem zewnętrznym (obowiązkowo wystawianym przez producenta) jest Deklaracja właściwości użytkowych (DWU), możliwa do sporządzenia w oparciu o pozytywne wyniki ZKP. DWU jest z zasady włączana do powykonawczej dokumentacji technicznej obiektu budowlanego wraz z wykazem wartości lub klas właściwości, których spełnienie zadeklarowano, co potem stanowi odpowiedzialne dokumentowanie zgodności i trwałości.

Skutki błędów przy produkcji i kontroli jakości szyb warstwowych, przykłady
Na zdjęciach pokazuję niezgodności (wady fizyczne) będące udokumentowanym przykładem braku trwałości, a tym samym braku zgodności szyb warstwowych zabudowanych w barierkach przeszklonych balkonów i tarasów w budynkach mieszkalnych.

W przypadkach, gdy liczba szyb wadliwych (jednostek niezgodnych) przekracza granicę uzgodnioną przez strony kontraktu dostawy (lub wartość graniczną niezgodności ustaloną przez rzeczoznawcę w powołaniu się na stosowną normę przedmiotową), dochodzi do wycofania z użytkowania nawet całej partii dostawy z obiektu budowlanego ze wszelkimi konsekwencjami z tym związanymi. 

Literatura:
1. PN EN 14449:2008 (wersja polska) Szkło w budownictwie. Szkło warstwowe i bezpieczne szkło warstwowe. Ocena zgodności wyrobu z normą.
2. PN EN ISO 12543-4:2011 (wersja polska) Szkło w budownictwie. Szkło warstwowe i bezpieczne szkło warstwowe. Metody badań odporności.
3. Sławomir Pabian, Joanna Rybicka-Łada: Badania porównawcze właściwości szyb warstwowych z folią PVB i szyb warstwowych z folią EVA. „Szkło i Ceramika” 5/2016 r.

Wojciech Korzynow

mail: Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć.
www.stronaszklar.neostrada.pl

Całość artykułu w wydaniu drukowanym i elektronicznym 

Inne artykuły o podobnej tematyce patrz Serwisy Tematyczne 
Więcej informacji:  Świat Szkła 11/2020